Język polski
Biologia
Chemia
Historia
Geografia
Aparat ruchu
Układ wydalniczy
Komórka
Bakterie i wirusy. organizmy beztkankowe
Genetyka klasyczna
Badania przyrodnicze
Ekologia
Organizm człowieka jako funkcjonalna całość
Metabolizm
Genetyka molekularna
Układ pokarmowy
Proste zwierzęta bezkręgowe
Genetyka
Rozmnażanie i rozwój człowieka
Chemiczne podstawy życia
Pokaż wszystkie tematy
Systematyka związków nieorganicznych
Węglowodory
Układ okresowy pierwiastków chemicznych
Świat substancji
Efekty energetyczne i szybkość reakcji chemicznych
Reakcje chemiczne w roztworach wodnych
Pochodne węglowodorów
Stechiometria
Gazy i ich mieszaniny
Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków chemicznych
Kwasy
Sole
Wodorotlenki a zasady
Roztwory
Reakcje utleniania-redukcji. elektrochemia
Pokaż wszystkie tematy
Biologia
4 gru 2025
467
2 strony
Karolina @jaworpvska
Choroby jednogenowe to zaburzenia spowodowane mutacją pojedynczego genu. Ich sposób dziedziczenia zależy od lokalizacji zmutowanego genu oraz charakteru... Pokaż więcej
Większość chorób jednogenowych wiąże się z mutacją w DNA jądrowym. Dziedziczenie może być autosomalne (gdy gen znajduje się na autosomie) lub sprzężone z płcią (gdy gen leży na chromosomie płciowym). Ze względu na charakter dziedziczenia, choroby mogą być przekazywane recesywnie lub dominująco.
Choroby dziedziczone autosomalnie recesywnie wymagają obecności dwóch wadliwych alleli genu (homozygota recesywna). U heterozygot, jedna prawidłowa wersja genu zapewnia produkcję wystarczającej ilości białka do prawidłowego funkcjonowania. Przykładem jest fenyloketonuria (PKU) – częsta choroba metaboliczna spowodowana brakiem enzymu hydroksylazy fenyloalaniny. Prowadzi to do gromadzenia się fenyloalaniny we krwi, powodując uszkodzenia układu nerwowego i upośledzenie rozwoju umysłowego.
Innym przykładem jest mukowiscydoza (CF), najczęstsza choroba genetyczna wśród Europejczyków. Mutacje genu CFTR prowadzą do produkcji nieprawidłowego białka transportującego jony chlorkowe, co skutkuje wytwarzaniem gęstego śluzu. Śluz zalegający w drogach oddechowych sprzyja infekcjom, a w przewodach trzustki utrudnia trawienie i wchłanianie pokarmów.
Warto wiedzieć! Choroby bloku metabolicznego, takie jak fenyloketonuria, powstają gdy mutacja powoduje brak funkcjonalnego enzymu, blokując cały szlak reakcji biochemicznych i prowadząc do zaburzeń fizjologicznych.
Choroby dziedziczone autosomalnie dominująco ujawniają się już przy obecności jednego wadliwego allelu, więc występują w każdym pokoleniu. Przykładem jest choroba Huntingtona – nieuleczalne schorzenie ośrodkowego układu nerwowego. Przyczyną jest mutacja dynamiczna w genie IT-15, polegająca na zwielokrotnieniu powtórzeń sekwencji CAG. Prowadzi to do powstawania nieprawidłowej huntingtyny, która tworzy złogi w tkance nerwowej i niszczy neurony. Choroba objawia się zaburzeniami psychicznymi, otępieniem i zaburzeniami ruchowymi, a nasilenie objawów zależy od liczby powtórzeń CAG.
Choroby recesywne sprzężone z chromosomem X występują znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Wynika to z faktu, że mężczyźni mają tylko jeden chromosom X, więc wystarczy jedna wadliwa wersja genu, by choroba się ujawniła. U kobiet choroba wystąpi tylko gdy oba chromosomy X będą zawierały zmutowany gen. Przykładem jest oligospermia, dziedziczona wyłącznie w linii męskiej.
W przypadku chorób dominujących sprzężonych z chromosomem X, u mężczyzn wystarczy jeden wadliwy allel, by choroba się ujawniła. Nie występują tu nosiciele, a u kobiet homozygotycznych wadliwy allel może wywołać efekt letalny. Te choroby są rzadsze, ponieważ często prowadzą do śmierci przed osiągnięciem wieku reprodukcyjnego.
Ciekawostka! Choroby mitochondrialne są dziedziczone niezgodnie z prawami Mendla, ponieważ przekazywane są wyłącznie przez matkę (w linii matczynej), a nie przez oboje rodziców.
Choroby mitochondrialne wynikają z mutacji w DNA mitochondrialnym, a nie jądrowym. Ich szczególną cechą jest dziedziczenie wyłącznie od matki, ponieważ mitochondria pochodzące od plemnika są niszczone podczas pierwszych podziałów zygoty. Komórki chorej matki mogą zawierać różny procent mitochondriów ze zmutowanym DNA, co prowadzi do różnego nasilenia objawów u potomstwa.
Choroby mitochondrialne ujawniają się głównie w narządach o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym, takich jak mózg i mięśnie. Ze względu na losowy rozkład mitochondriów podczas podziałów komórkowych, objawy mogą być różnorodne nawet u członków tej samej rodziny.
Nasz asystent AI jest specjalnie dostosowany do potrzeb uczniów. W oparciu o miliony treści, które mamy na platformie, możemy udzielać uczniom naprawdę znaczących i trafnych odpowiedzi. Ale nie chodzi tylko o odpowiedzi, towarzysz prowadzi również uczniów przez codzienne wyzwania związane z nauką, ze spersonalizowanymi planami nauki, quizami lub treściami na czacie i 100% personalizacją opartą na umiejętnościach i rozwoju uczniów.
Aplikację możesz pobrać z Google Play i Apple Store.
Tak, masz całkowicie darmowy dostęp do wszystkich notatek w aplikacji, możesz w każdej chwili rozmawiać z Ekspertami lub ich obserwować. Możesz użyć punktów, aby odblokować pewne funkcje w aplikacji, które również możesz otrzymać za darmo. Dodatkowo oferujemy usługę Knowunity Premium, która pozwala na odblokowanie większej liczby funkcji.
12
Inteligentne Narzędzia NOWE
Przekształć te notatki w: ✓ 50+ Pytań Testowych ✓ Interaktywne Fiszki ✓ Pełny Egzamin Próbny ✓ Plany Eseju
App Store
Google Play
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
Karolina
@jaworpvska
Choroby jednogenowe to zaburzenia spowodowane mutacją pojedynczego genu. Ich sposób dziedziczenia zależy od lokalizacji zmutowanego genu oraz charakteru mutacji, co wpływa na prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u potomstwa.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Większość chorób jednogenowych wiąże się z mutacją w DNA jądrowym. Dziedziczenie może być autosomalne (gdy gen znajduje się na autosomie) lub sprzężone z płcią (gdy gen leży na chromosomie płciowym). Ze względu na charakter dziedziczenia, choroby mogą być przekazywane recesywnie lub dominująco.
Choroby dziedziczone autosomalnie recesywnie wymagają obecności dwóch wadliwych alleli genu (homozygota recesywna). U heterozygot, jedna prawidłowa wersja genu zapewnia produkcję wystarczającej ilości białka do prawidłowego funkcjonowania. Przykładem jest fenyloketonuria (PKU) – częsta choroba metaboliczna spowodowana brakiem enzymu hydroksylazy fenyloalaniny. Prowadzi to do gromadzenia się fenyloalaniny we krwi, powodując uszkodzenia układu nerwowego i upośledzenie rozwoju umysłowego.
Innym przykładem jest mukowiscydoza (CF), najczęstsza choroba genetyczna wśród Europejczyków. Mutacje genu CFTR prowadzą do produkcji nieprawidłowego białka transportującego jony chlorkowe, co skutkuje wytwarzaniem gęstego śluzu. Śluz zalegający w drogach oddechowych sprzyja infekcjom, a w przewodach trzustki utrudnia trawienie i wchłanianie pokarmów.
Warto wiedzieć! Choroby bloku metabolicznego, takie jak fenyloketonuria, powstają gdy mutacja powoduje brak funkcjonalnego enzymu, blokując cały szlak reakcji biochemicznych i prowadząc do zaburzeń fizjologicznych.
Choroby dziedziczone autosomalnie dominująco ujawniają się już przy obecności jednego wadliwego allelu, więc występują w każdym pokoleniu. Przykładem jest choroba Huntingtona – nieuleczalne schorzenie ośrodkowego układu nerwowego. Przyczyną jest mutacja dynamiczna w genie IT-15, polegająca na zwielokrotnieniu powtórzeń sekwencji CAG. Prowadzi to do powstawania nieprawidłowej huntingtyny, która tworzy złogi w tkance nerwowej i niszczy neurony. Choroba objawia się zaburzeniami psychicznymi, otępieniem i zaburzeniami ruchowymi, a nasilenie objawów zależy od liczby powtórzeń CAG.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Choroby recesywne sprzężone z chromosomem X występują znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Wynika to z faktu, że mężczyźni mają tylko jeden chromosom X, więc wystarczy jedna wadliwa wersja genu, by choroba się ujawniła. U kobiet choroba wystąpi tylko gdy oba chromosomy X będą zawierały zmutowany gen. Przykładem jest oligospermia, dziedziczona wyłącznie w linii męskiej.
W przypadku chorób dominujących sprzężonych z chromosomem X, u mężczyzn wystarczy jeden wadliwy allel, by choroba się ujawniła. Nie występują tu nosiciele, a u kobiet homozygotycznych wadliwy allel może wywołać efekt letalny. Te choroby są rzadsze, ponieważ często prowadzą do śmierci przed osiągnięciem wieku reprodukcyjnego.
Ciekawostka! Choroby mitochondrialne są dziedziczone niezgodnie z prawami Mendla, ponieważ przekazywane są wyłącznie przez matkę (w linii matczynej), a nie przez oboje rodziców.
Choroby mitochondrialne wynikają z mutacji w DNA mitochondrialnym, a nie jądrowym. Ich szczególną cechą jest dziedziczenie wyłącznie od matki, ponieważ mitochondria pochodzące od plemnika są niszczone podczas pierwszych podziałów zygoty. Komórki chorej matki mogą zawierać różny procent mitochondriów ze zmutowanym DNA, co prowadzi do różnego nasilenia objawów u potomstwa.
Choroby mitochondrialne ujawniają się głównie w narządach o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym, takich jak mózg i mięśnie. Ze względu na losowy rozkład mitochondriów podczas podziałów komórkowych, objawy mogą być różnorodne nawet u członków tej samej rodziny.
Nasz asystent AI jest specjalnie dostosowany do potrzeb uczniów. W oparciu o miliony treści, które mamy na platformie, możemy udzielać uczniom naprawdę znaczących i trafnych odpowiedzi. Ale nie chodzi tylko o odpowiedzi, towarzysz prowadzi również uczniów przez codzienne wyzwania związane z nauką, ze spersonalizowanymi planami nauki, quizami lub treściami na czacie i 100% personalizacją opartą na umiejętnościach i rozwoju uczniów.
Aplikację możesz pobrać z Google Play i Apple Store.
Tak, masz całkowicie darmowy dostęp do wszystkich notatek w aplikacji, możesz w każdej chwili rozmawiać z Ekspertami lub ich obserwować. Możesz użyć punktów, aby odblokować pewne funkcje w aplikacji, które również możesz otrzymać za darmo. Dodatkowo oferujemy usługę Knowunity Premium, która pozwala na odblokowanie większej liczby funkcji.
12
Inteligentne Narzędzia NOWE
Przekształć te notatki w: ✓ 50+ Pytań Testowych ✓ Interaktywne Fiszki ✓ Pełny Egzamin Próbny ✓ Plany Eseju
App Store
Google Play
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
