DNA i RNA

DNA $kwas deoksyrybonukleinowy$ to kluczowa cząsteczka w genetyce molekularnej. Składa się z dwóch nici równoległych do siebie, skręconych w formę podwójnej helisy. Łańcuch DNA jest zbudowany z nukleotydów połączonych wiązaniami fosfodiestrowymi.

Highlight: Łańcuchy DNA są połączone wiązaniami wodorowymi między zasadami azotowymi: adenina $A$ łączy się z tyminą $T$, a cytozyna $C$ z guaniną $G$.

Funkcje DNA obejmują:

1. Nośnik informacji genetycznej i dziedziczenie cech
2. Materiał genetyczny wszystkich organizmów i niektórych wirusów
3. Zawieranie informacji potrzebnych do syntezy białek i RNA

Definicja: Replikacja DNA to proces zachodzący w jądrze komórkowym, prowadzący do uzyskania dwóch identycznych cząsteczek DNA. Zachodzi ona przed podziałem komórkowym.

RNA $kwas rybonukleinowy$ to jednoniciowa cząsteczka zbudowana z nukleotydów. W RNA występują wiązania wodorowe między cytozyną a guaniną oraz adeniną a uracylem.

Vocabulary: Antykodony to sekwencje w tRNA komplementarne do kodonów w mRNA.

Rodzaje RNA:

1. rRNA - tworzy rybosomy, gdzie zachodzi biosynteza białek
2. tRNA - transportuje aminokwasy na rybosomy
3. mRNA - przenosi informację o budowie białka z jądra na rybosomy

Kod genetyczny i ekspresja genów

Kod genetyczny to sposób zapisu informacji o budowie białek w DNA lub mRNA. Kodon, składający się z trzech kolejnych nukleotydów, koduje poszczególne aminokwasy tworzące białka.

Cechy kodu genetycznego:

1. Trójkowy - każde trzy kolejne nukleotydy to jeden aminokwas $kodon$
2. Jednoznaczny - jeden kodon odpowiada jednemu aminokwasowi
3. Zdegenerowany - jeden aminokwas może być kodowany przez więcej niż jeden kodon
4. Bezprzecinkowy - brak wolnych nukleotydów, każdy wchodzi w skład kodonu
5. Niezachodzący - nukleotyd wchodzący w skład jednego kodonu nie może być elementem kolejnego kodonu
6. Uniwersalny - kodony u wszystkich organizmów oznaczają te same aminokwasy

Definicja: Ekspresja genów to proces odczytywania informacji genetycznej i syntezy na jej podstawie cząsteczek białka lub RNA.

Ekspresja genów obejmuje dwa główne etapy:

1. Transkrypcja - przepisywanie informacji z DNA na mRNA
2. Translacja - przetłumaczenie języka nukleotydów na język aminokwasów

Highlight: Transkrypcja zachodzi w jądrze komórkowym, podczas gdy translacja odbywa się w cytozolu na rybosomach.

Strona 4: RNA i jego rodzaje

Omówienie struktury i funkcji różnych typów RNA. Funkcje RNA są kluczowe w procesie ekspresji genów.

Definition: RNA to jednoniciowy kwas nukleinowy zbudowany z nukleotydów, pełniący różne funkcje w komórce.

Example: mRNA przenosi informację o budowie białka z jądra na rybosomy.

Strona 5: Kod Genetyczny i Ekspresja Genów

Szczegółowe omówienie cech kodu genetycznego i procesu ekspresji genów.

Definition: Kod genetyczny to sposób zapisu informacji o budowie białek w DNA lub mRNA.

Highlight: Ekspresja genów obejmuje dwa główne etapy: transkrypcję $przepisywanie informacji z DNA na mRNA$ i translację $synteza białka$.

Example: Kodon składa się z trzech kolejnych nukleotydów i koduje jeden aminokwas.

Gen i genom

Gen to podstawowa jednostka dziedziczenia, która zawiera informacje dotyczące budowy cząsteczki RNA i białek. Od odpowiedniej budowy białek zależy kształtowanie się cech organizmu. Białka pełnią kluczowe funkcje w organizmie, budując jego struktury i regulując procesy zachodzące w komórkach.

Definicja: Gen składa się z części strukturalnej i regulatorowej. Część strukturalna zawiera eksony $sekwencje kodujące informację o kolejności ułożenia aminokwasów w białkach lub o budowie RNA$ oraz introny $sekwencje niekodujące$. Część regulatorowa bierze udział w regulacji odczytywania informacji genetycznej.

Highlight: Geny są nieciągłe ze względu na obecność intronów.

Genom to kompletna informacja genetyczna komórki lub organizmu. Obejmuje on geny oraz odcinki pozagenowe niekodujące białek i RNA. Genom znajduje się w jądrze komórkowym oraz mitochondriach.

Przykład: W mitochondriach genom odpowiada za produkcję białek związanych z procesem oddychania komórkowego.

Pomiędzy podziałami komórki, DNA jest połączone z białkami histonowymi, tworząc chromatynę. Podczas podziałów komórkowych chromatyna jest najbardziej skondensowana, tworząc chromosomy.

Vocabulary: Chromatyda to połówka chromosomu zawierająca jedną cząsteczkę DNA.