Budowa i funkcje genów
Geny to podstawowe jednostki dziedziczności, które dzielimy na geny kodujące białka (odpowiadające za budowę łańcuchów polipeptydowych) oraz geny kodujące RNA (tworzące różne rodzaje RNA, z wyjątkiem mRNA). Ich struktura nie jest jednolita!
U eukariontów (organizmów z jądrem komórkowym) geny mają budowę nieciągłą, składającą się z eksonów (fragmentów kodujących białko) oraz intronów (odcinków niekodujących). Dodatkowo każdy gen otoczony jest częściami regulatorowymi, które kontrolują tempo i miejsce odczytywania informacji genetycznej. Taka budowa jest charakterystyczna dla genów nieciągłych.
Z kolei u prokariotów (np. bakterii) spotykamy głównie geny ciągłe - bez intronów, zawierające wyłącznie sekwencje kodujące. Znacznie prostszy układ, prawda?
💡 Geny zawierają nie tylko informację o budowie cząsteczki, ale także instrukcje dotyczące tempa jej wytwarzania, miejsca docelowego, czy warunków degradacji!
Genom to kompletna informacja genetyczna komórki. Oprócz genów zawiera także DNA pozagenowy, w tym sekwencje powtarzalne (długie fragmenty powtarzające się w DNA) oraz pseudogeny (fragmenty przypominające geny, ale niefunkcjonalne). U bakterii genom składa się zwykle z jednego kolistego chromosomu i mniejszych cząsteczek DNA zwanych plazmidami, które nadają dodatkowe, choć niekoniecznie niezbędne do życia cechy.