Aparat Golgiego i lizosomy

Aparat Golgiego powstaje z pęcherzyków siateczki śródplazmatycznej szorstkiej. Najwięcej aparatów Golgiego znajduje się w komórkach wydzielniczych oraz w komórkach gruczołów wydzielania zewnętrznego. Jego główną funkcją jest modyfikowanie, sortowanie i transport białek.

Funkcja: Aparat Golgiego odpowiada za modyfikację, sortowanie i transport białek w komórce.

Lizosomy to niewielkie pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną, występujące w komórkach zwierzęcych. Zawierają enzymy lizosomalne, które są aktywne wyłącznie w środowisku kwasowym. Dlatego w błonach lizosomów znajdują się pompy protonowe, które aktywnie transportują jony H+ do wnętrza tych struktur. Błona lizosomu jest bardzo dobrze zabezpieczona od wewnątrz.

Vocabulary: Pompy protonowe to białka transportujące jony wodorowe $H+$ przez błonę komórkową, utrzymujące odpowiednie pH wewnątrz lizosomów.

Peroksysomy występują we wszystkich komórkach eukariotycznych. Są to drobne pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną, zawierające liczne enzymy. Dużo peroksysomów występuje w komórkach wątroby. Ich funkcje obejmują:

1. Rozkład kwasów tłuszczowych do jednostek dwuwęglowych
2. Wytwarzanie mieliny, z której są zbudowane otoczki komórek nerwowych
3. Neutralizację leków oraz związków szkodliwych, np. alkoholu etylowego

Example: Peroksysomy w komórkach wątroby odgrywają kluczową rolę w detoksykacji organizmu, neutralizując szkodliwe substancje, takie jak alkohol etylowy.

Wakuole

Wakuole są organellami występującymi w komórkach roślin, grzybów oraz niektórych protistów. Mają postać pęcherzyków otoczonych pojedynczą błoną i wypełnionych płynem.

Wakuole w komórkach roślinnych są otoczone błoną zwaną tonoplastem. Ich wnętrze wypełnia sok komórkowy, który jest wodnym roztworem różnych substancji. Funkcje wakuoli roślinnych obejmują:

1. Utrzymywanie odpowiedniego stopnia uwodnienia $jędrności$ komórki
2. Magazynowanie jonów i substancji zapasowych
3. Magazynowanie ubocznych produktów przemiany materii
4. Gromadzenie glikozydów nadających barwę kwiatom i owocom oraz alkaloidów i garbników pełniących funkcje obronne

Highlight: Wakuole roślinne pełnią kluczową rolę w utrzymaniu turgoru komórki oraz magazynowaniu różnych substancji, w tym barwników i związków obronnych.

Wakuole protistów są nazywane wodniczkami. Wyróżniamy dwa rodzaje wodniczek:

1. Wodniczki pokarmowe - występują u niektórych protistów i powstają na skutek endocytozy $pinocytozy lub fagocytozy$
2. Wodniczki tętniące - występują u protistów słodkowodnych, które żyją w środowisku hipotonicznym, i uczestniczą w usuwaniu nadmiaru wody z komórki

Example: Wodniczki tętniące u pantofelka $Paramecium$ pulsują rytmicznie, wydalając nadmiar wody z komórki, co pozwala protistowi utrzymać równowagę osmotyczną w środowisku słodkowodnym.

Wakuole - struktury magazynujące

Wakuole występują w komórkach roślin, grzybów i niektórych protistów. Wyróżniamy:

Wakuole roślinne:

• Otoczone tonoplastem
• Wypełnione sokiem komórkowym
• Utrzymują jędrność komórki
• Magazynują substancje zapasowe i produkty przemiany materii

Wodniczki protistów:

• Wodniczki pokarmowe powstające w wyniku endocytozy
• Wodniczki tętniące regulujące gospodarkę wodną

Definition: Tonoplast to błona otaczająca wakuolę roślinną.

Highlight: Wakuole roślinne odpowiadają za magazynowanie barwników nadających kolor kwiatom i owocom.

Siateczka śródplazmatyczna i rybosomy

Siateczka śródplazmatyczna, zwana także retikulum endoplazmatycznym, to system błon biologicznych tworzących spłaszczone woreczki $cysterny$ i rozgałęzione kanaliki we wnętrzu komórki. Wyróżniamy dwa rodzaje siateczki śródplazmatycznej:

1. Siateczka śródplazmatyczna szorstka $RER$: Na jej powierzchni znajdują się rybosomy, które syntezują białka o określonej strukturze pierwszorzędowej. W cysternach siateczki białka przyjmują strukturę trzeciorzędową. Pęcherzyki powstające z błon siateczki transportują białka do aparatu Golgiego.
2. Siateczka śródplazmatyczna gładka $SER$: Na jej powierzchni nie ma rybosomów. W kanalikach siateczki zachodzi synteza kwasów tłuszczowych i lipidów $fosfo- i glikolipidów oraz cholesterolu$, neutralizacja substancji toksycznych $w komórkach wątroby$ oraz magazynowanie jonów wapnia $np. w mięśniach$.

Definicja: Siateczka śródplazmatyczna to system błon biologicznych tworzących spłaszczone woreczki i rozgałęzione kanaliki we wnętrzu komórki, pełniący kluczowe funkcje w syntezie i transporcie białek oraz lipidów.

Rybosomy to nieobłonione struktury komórkowe zbudowane z RNA i białek. Ich główną funkcją jest przeprowadzanie syntezy białek. Rybosomy związane z siateczką śródplazmatyczną szorstkią uczestniczą w biosyntezie białek kierowanych poza komórkę, białek błonowych oraz enzymów lizosomów i wakuol. Pozostałe białka są wytwarzane na rybosomach wolnych.

Highlight: Rybosomy występują w dwóch typach: eukariotycznym $80S$ i prokariotycznym $70S$, różniących się współczynnikiem sedymentacji i budową podjednostek.