Siateczka śródplazmatyczna gładka i jej funkcje

Siateczka śródplazmatyczna gładka funkcje koncentrują się głównie na syntezie związków o charakterze lipidowym. W tej strukturze powstają:

• Kwasy tłuszczowe
• Trójglicerydy
• Fosfolipidy
• Glikolipidy
• Cholesterol i jego pochodne: Hormony steroidowe Sole żółciowe Witamina D

Highlight: W komórkach wątroby, siateczka śródplazmatyczna gładka pełni ważną rolę w neutralizowaniu i usuwaniu związków szkodliwych, takich jak alkohol etylowy czy leki.

We włóknach mięśniowych, siateczka śródplazmatyczna gładka magazynuje jony wapnia niezbędne do skurczu mięśni.

Vocabulary: Synteza związków steroidowych w siateczce śródplazmatycznej gładkiej jest szczególnie intensywna w organach takich jak wątroba, nadnercza, jajniki i jądra.

Rybosomy - kluczowe struktury w syntezie białek

Rybosomy to struktury nieotoczone błoną, które przeprowadzają w komórce syntezę białek. Składają się z:

• Dużej podjednostki
• Małej podjednostki

Podjednostki są nukleoproteinami - związkami zbudowanymi z białek i rybosomowego RNA $rRNA$. Występują w komórce oddzielnie i łączą się tylko podczas syntezy białek.

Definition: Sedymentacja rybosomów pozwala wyróżnić dwa główne rodzaje rybosomów: 70S i 80S.

1. Rybosomy 70S - występują w komórkach prokariotycznych
2. Rybosomy 80S - występują w komórkach eukariotycznych

Highlight: Rybosomy 80S gdzie występują w komórkach eukariotycznych:

• Jako rybosomy wolne $cytozolowe$
• Związane z błonami siateczki śródplazmatycznej

Związek rybosomów z siateczką jest tymczasowy i trwa tylko na czas syntezy białek. Po zakończeniu syntezy, rybosomy odłączają się od błon siateczki śródplazmatycznej, a na ich miejsce przyłączają się nowe.

Example: Synteza białek na rybosomach związanych z siateczką śródplazmatyczną dotyczy głównie białek kierowanych poza komórkę, białek błonowych oraz enzymów lizosomów i wakuoli.

Aparat Golgiego - centrum modyfikacji i transportu białek

Aparat Golgiego to struktura komórkowa powstająca z siateczki śródplazmatycznej. Składa się z wielu płaskich, rozszerzających się na końcach woreczków $cystern$ ułożonych w stos. Na brzegach stosu tworzą się różnej wielkości pęcherzyki.

Highlight: Liczba aparatów Golgiego w komórce zależy od jej typu. Najwięcej znajduje się w komórkach wydzielniczych, m.in. komórkach gruczołowych dokrewnych i komórkach gruczołów wydzielania zewnętrznego.

Funkcjonowanie aparatu Golgiego ściśle wiąże się z działaniem siateczki śródplazmatycznej. Pęcherzyki odrywające się od kanalików i cystern siateczki przenoszą lipidy i białka do aparatu Golgiego.

Vocabulary: Białka wytworzone na rybosomach są w aparacie Golgiego ostatecznie sortowane, modyfikowane i pakowane w pęcherzyki transportujące.

Pęcherzyki te przenoszą białka i lipidy do różnych miejsc przeznaczenia:

• Na zewnątrz komórki $np. hormony, enzymy trawienne, składniki substancji międzykomórkowej$
• Do błony komórkowej oraz błon niektórych organelli
• Do wnętrza organelli $np. enzymy trawienne lizosomów, białka zapasowe wakuoli$

Example: U roślin, w aparacie Golgiego syntetyzowane są polisacharydy, takie jak pektyny i hemicelulozy, niezbędne do budowy ściany komórkowej.

Podsumowanie funkcji organelli komórkowych

Organella komórkowe i ich funkcje są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania komórki. Siateczka śródplazmatyczna, rybosomy i aparat Golgiego współpracują ze sobą, tworząc efektywny system produkcji, modyfikacji i transportu białek oraz innych ważnych związków.

Highlight: Struktury komórkowe otoczone błoną tworzą przedziały dzięki czemu możliwe jest precyzyjne kontrolowanie procesów biochemicznych zachodzących w komórce.

Wymień organelle komórkowe omówione w tej lekcji:

1. Siateczka śródplazmatyczna szorstka $RER$
2. Siateczka śródplazmatyczna gładka $SER$
3. Rybosomy
4. Aparat Golgiego

Vocabulary: Retikulum endoplazmatyczne szorstkie to inny termin określający siateczkę śródplazmatyczną szorstką.

Example: Rybosomy 70S i 80S różnią się nie tylko wielkością, ale także miejscem występowania i funkcją w komórce.

Zrozumienie funkcji i współdziałania tych struktur komórkowych jest kluczowe dla pełnego zrozumienia procesów życiowych zachodzących na poziomie komórkowym.

Lizosomy i Ich Funkcje

Lizosomy są odpowiedzialne za trawienie wewnątrzkomórkowe.

Definition: Błona lizosomów jest pokryta wewnętrznie bardzo odpornymi chemicznie cukrami.

Highlight: W lizosomach zachodzi rozkład zużytych organelli i składników pochodzących z endocytozy.

Peroksysomy i Ich Rola

Peroksysomy zawierają enzym katalazę, który rozkłada nadtlenek wodoru.

Vocabulary: Katalaza - enzym rozkładający H₂O₂ do wody i tlenu.

Highlight: Nadtlenek wodoru jest reaktywną formą tlenu, szkodliwą dla komórki.

Wakuole Roślinne - Budowa i Transport

Wakuole roślinne są otoczone pojedynczą błoną zwaną tonoplastem.

Definition: Tonoplast - błona otaczająca wakuolę roślinną.

Example: Transport przez tonoplast może zachodzić na drodze:

• Dyfuzji prostej
• Dyfuzji ułatwionej przez białka kanałowe
• Dyfuzji ułatwionej przez białka nośnikowe

Siateczka śródplazmatyczna i jej funkcje

Struktury komórkowe otoczone jedną błoną i rybosomy odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu komórki. Siateczka śródplazmatyczna $retikulum endoplazmatyczne$ to system błon biologicznych tworzących spłaszczone woreczki $cysterny$ i rozgałęzione kanaliki. Powstaje z zewnętrznej błony otoczki jądrowej i rozciąga się na prawie cały obszar komórki.

Wyróżniamy dwa rodzaje siateczki śródplazmatycznej:

1. Siateczka śródplazmatyczna szorstka $RER$
2. Siateczka śródplazmatyczna gładka $SER$

Highlight: Siateczka śródplazmatyczna szorstka funkcje obejmują głównie syntezę białek. Rybosomy na jej powierzchni wytwarzają łańcuchy białkowe, które następnie wnikają do wnętrza siateczki.

Definition: Fałdowanie białek to proces zwijania przestrzennego łańcuchów białkowych w struktury trzeciorzędowe, zachodzący we wnętrzu siateczki śródplazmatycznej szorstkiej.

W siateczce śródplazmatycznej szorstkiej odbywa się również modyfikacja białek, np. dołączanie reszt cukrowych lub grup hydroksylowych. Jeśli białko zostanie sfałdowane lub zmodyfikowane nieprawidłowo, nie opuszcza siateczki, dopóki nie zostanie naprawione przez białka opiekuńcze. W przypadku niemożliwości naprawy, białko zostaje zniszczone.

Example: Komórki wydzielnicze, takie jak komórki trzustki wytwarzające enzymy trawienne lub hormony, posiadają dużo siateczki śródplazmatycznej szorstkiej.