Tkanki zwierzęce i tkanka nabłonkowa

Tkanki zwierzęce powstają z listków zarodkowych, które formują się podczas wczesnych etapów rozwoju. Z tkanek pierwotnych rozwijają się tkanki ostateczne: nabłonkowa, łączna, nerwowa i mięśniowa. Tkanki te tworzą narządy, a te z kolei układy narządów.

Tkanka nabłonkowa ma zwarty układ komórek, co pomaga w zachowaniu ich kształtu. Komórki osadzone są na błonie podstawnej, która zawiera głównie kolagen i umożliwia wymianę substancji między komórkami. Wyróżniamy nabłonki jednowarstwowe (z jedną warstwą podobnych komórek) oraz wielowarstwowe (charakterystyczne dla kręgowców).

Nabłonki pełnią różne funkcje. Nabłonki ochronne chronią organizm przed utratą wody, urazami mechanicznymi i drobnoustrojami. Nabłonki transportujące umożliwiają przenikanie substancji, np. podczas wymiany gazowej czy wchłaniania produktów trawienia. Nabłonki wydzielnicze tworzą gruczoły, które produkują substancje takie jak śluz, enzymy czy hormony.

Ciekawostka: Gruczoły dzielą się na jednokomórkowe (rozmieszczone wśród innych komórek) i wielokomórkowe (tworzące zespoły), a także na gruczoły wydzielania zewnętrznego (wydzielina trafia do środowiska) i wewnętrznego (wydzielina trafia do płynów ustrojowych).

Tkanka łączna

Tkanka łączna powstaje z mezenchymy (tkanki łącznej zarodkowej). Zbudowana jest z różnie ułożonych komórek, które wytwarzają substancję międzykomórkową zawierającą substancję podstawową oraz włókna białkowe (kolagenowe i elastynowe).

Tkanka łączna właściwa składa się z komórek zwanych fibroblastami oraz substancji międzykomórkowej. Stanowi podstawę dla innych tkanek, pośredniczy w wymianie substancji i bierze udział w procesach odpornościowych. Wyróżniamy kilka jej rodzajów:

• Tkanka siateczkowa (tworzy szpik kostny i narządy limfatyczne)
• Tkanka tłuszczowa $żółta - izolacja, amortyzacja; brunatna - termoizolacja$
• Tkanka włóknista luźna (podpiera inne tkanki)
• Tkanka włóknista zbita (buduje ścięgna i więzadła)

Tkanka łączna podporowa pełni funkcje mechaniczne i podporowe. Umożliwia ruch i utrzymanie właściwej pozycji ciała. Wyróżniamy tkankę chrzęstną i kostną. Tkanka chrzęstna zawiera chondrocyty (komórki chrzęstne) występujące w jamkach chrzęstnych. Dzieli się na sprężystą, szklistą i włóknistą.

Warto zapamiętać: Transport substancji w tkance chrzęstnej zachodzi na drodze dyfuzji, a komórki chrzęstogubne odgrywają ważną rolę podczas przebudowy i wzrostu szkieletu.

Typy tkanki chrzęstnej i kostnej oraz krew

Tkanka chrzęstna występuje w trzech odmianach: sprężysta (elastyczna, podatna na zgniatanie), szklista (wytrzymała na ścieranie) oraz włóknista (wytrzymała na rozerwanie).

Tkanka kostna zbudowana jest z komórek kostnych (osteocytów), kościotwórczych (odpowiedzialnych za wzrost i regenerację) oraz kościogubnych (niszczących zbędną tkankę kostną). Substancja międzykomórkowa zawiera fosforan wapnia i włókna kolagenowe, tworząc blaszki kostne. Tkanka kostna może być zbita (twarda i elastyczna, z osteonami) lub gąbczasta (z beleczkami kostnymi i szpikiem kostnym).

Krew to tkanka łączna płynna. Składa się z osocza (płynnej substancji międzykomórkowej) i elementów morfologicznych. Osocze zawiera wodę (90%), związki organiczne (9%, w tym immunoglobuliny i fibrynogen) oraz nieorganiczne (1%).

Elementy morfologiczne krwi to:

• Erytrocyty - transportują tlen i dwutlenek węgla, zawierają hemoglobinę
• Leukocyty - uczestniczą w reakcjach obronnych, dzielą się na granulocyty (neutrofile, eozynofile, bazofile) i agranulocyty (limfocyty, monocyty)
• Trombocyty - biorą udział w krzepnięciu krwi

Pamiętaj! Granulocyty mają zdolność fagocytowania pasożytów, limfocyty wytwarzają przeciwciała, a monocyty pochłaniają bakterie.

Limfa, hemolimfa i tkanka nerwowa

Limfa pełni funkcje transportowe i uczestniczy w reakcjach obronnych organizmu. Powstaje, gdy nadmiar płynu tkankowego przenika z przestrzeni międzykomórkowych do naczyń limfatycznych. Hemolimfa natomiast pełni funkcje limfy i krwi jednocześnie, zawierając pełzakowate komórki zdolne do fagocytozy oraz barwniki przenoszące tlen i dwutlenek węgla.

Tkanka nerwowa składa się z komórek zdolnych do reagowania na bodźce i przewodzenia impulsów. Podstawową jednostką jest neuron, który odbiera, przetwarza i przesyła informacje. Neuron zbudowany jest z ciała komórki zawierającego organelle oraz wypustek: dendrytów (doprowadzających impulsy do ciała komórki) i aksonów (przekazujących impulsy dalej).

Przekazywanie impulsów między neuronami odbywa się przez synapsy, które mogą być chemiczne (impulsy przekazywane przez związki chemiczne) lub elektryczne (przez kanał koneksonów). Oprócz neuronów, tkanka nerwowa zawiera komórki glejowe, które zaopatrują neurony w substancje odżywcze, izolują je od innych tkanek i uczestniczą w procesach regeneracyjnych.

Ciekawostka: Komórki glejowe tworzą osłonkę mielinową wokół aksonów, która nie tylko pełni funkcję ochronną, ale także znacznie przyspiesza przepływ impulsów nerwowych!

Łuk odruchowy i tkanka mięśniowa

Łuk odruchowy to droga impulsu od receptora do efektora. Receptory odbierają bodźce i dzielą się na eksteroreceptory (odbierające bodźce ze środowiska zewnętrznego) i interoreceptory (z wnętrza organizmu). Receptory możemy też podzielić ze względu na rodzaj odbieranego bodźca na: mechanoreceptory, termoreceptory, chemoreceptory, elektroreceptory i fotoreceptory.

Reakcja na bodziec zachodzi dzięki efektorom (mięśniom, gruczołom). Typowy łuk odruchowy składa się z: receptora, neuronu czuciowego, neuronu pośredniczącego, mózgowia, neuronu ruchowego i efektora.

Tkanka mięśniowa reguluje podstawowe funkcje życiowe, pełni funkcje termoregulacyjne i chroni naczynia i nerwy. Jest zdolna do pobudliwości i kurczliwości, co pozwala na ruch i utrzymanie ciała w odpowiedniej pozycji.

Mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe są przystosowane do precyzyjnego i silnego skurczu. Ich praca zależy od naszej woli. Mają wydłużony kształt, zawierają miofibryle (organelle skurczu), dużo mitochondriów, mioglobiny (rezerwę tlenu) i glikogenu (rezerwę cukru). Ich podstawową strukturą funkcjonalną jest sarkomer, zawierający włókna aktyny i miozyny.

Warto wiedzieć: Miofibryle to specjalne organella mięśniowe odpowiadające za skurcz. To właśnie dzięki nim możemy poruszać się i wykonywać precyzyjne ruchy!

Typy tkanki mięśniowej

Mięśnie poprzecznie prążkowane serca są przystosowane do automatycznej pracy serca. Posiadają jedno lub dwa jądra komórkowe. Charakterystyczną cechą są wstawki - struktury przekazujące siłę mechaniczną skurczu, utworzone przez złącza szczelinowe z koneksonami. Umożliwiają one wymianę jonów i substancji między komórkami. Te mięśnie mają również dużo mitochondriów i mioglobiny, co zapewnia stały dostęp energii.

Mięśnie gładkie są przystosowane do powolnych, synchronicznych fal skurczu. Mają jedno jądro i niezbyt liczne włókna aktyny i miozyny. Ich ruch nie zależy od naszej woli - pracują automatycznie. Są energooszczędne, co pozwala na długotrwałe skurcze bez zmęczenia.

W tkance mięśniowej gładkiej znajdują się charakterystyczne "wiązki gęste", które pełnią podobną funkcję jak linie Z w mięśniach prążkowanych - są punktem zaczepienia dla filamentów aktynowych.

Pamiętaj: Mięśnie gładkie pracują niezależnie od naszej woli - kontrolują ruchy przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych i wielu innych narządów wewnętrznych. Dzięki temu nie musisz pamiętać o trawieniu pokarmu czy regulacji przepływu krwi!