Przewodzenie impulsu nerwowego

Przewodzenie impulsu nerwowego to skomplikowany proces, który można podzielić na trzy główne etapy: polaryzację, depolaryzację i repolaryzację. Proces ten opiera się na zmianach potencjału elektrycznego błony komórkowej neuronu.

Vocabulary: Potencjał spoczynkowy - stan, w którym wnętrze neuronu jest naładowane ujemnie w stosunku do przestrzeni zewnątrzkomórkowej.

1. Polaryzacja: W stanie spoczynku błona neuronu jest spolaryzowana, z przewagą jonów potasu wewnątrz komórki i jonów sodu na zewnątrz. Ten stan jest utrzymywany dzięki pompie sodowo-potasowej.
2. Depolaryzacja: Pod wpływem bodźca progowego następuje otwarcie kanałów sodowych, co prowadzi do gwałtownego napływu jonów sodu do wnętrza komórki. To powoduje zmianę polaryzacji błony i powstanie potencjału czynnościowego.

Highlight: Przewodzenie impulsu nerwowego schemat obejmuje fazę depolaryzacji, w której potencjał błonowy gwałtownie zmienia się z ujemnego na dodatni.

3. Repolaryzacja: Po depolaryzacji następuje zamknięcie kanałów sodowych i otwarcie kanałów potasowych. Jony potasu wypływają z komórki, przywracając początkowy stan polaryzacji błony.

Example: Jak powstaje impuls nerwowy: Bodziec o odpowiedniej sile $progowy$ powoduje otwarcie kanałów sodowych, co inicjuje falę depolaryzacji wzdłuż aksonu.

Warto zauważyć, że wielkość potencjału czynnościowego jest zawsze taka sama, niezależnie od siły bodźca. Zmienia się natomiast częstotliwość wytwarzania potencjałów czynnościowych.

Definition: Refrakcja - okres niepobudliwości neuronu, który można podzielić na fazę bezwzględną $podczas depolaryzacji$ i względną $podczas repolaryzacji$.

Synapsy i neuroprzekaźniki

Synapsy to specjalizowane struktury umożliwiające przekazywanie sygnałów między neuronami lub między neuronem a komórką efektorową. Wyróżniamy dwa główne typy synaps: chemiczne i elektryczne.

Vocabulary: Synapsa chemiczna - rodzaj synapsy, w której przekazywanie sygnału odbywa się za pośrednictwem neuroprzekaźników.

Synapsa chemiczna składa się z:

• Błony presynaptycznej $w zakończeniu aksonu$
• Szczeliny synaptycznej
• Błony postsynaptycznej $na dendrycie lub ciele komórki odbierającej sygnał$

Proces przekazywania sygnału w synapsie chemicznej obejmuje następujące etapy:

1. Przepływ impulsu nerwowego do zakończenia aksonu
2. Wydzielanie neuroprzekaźnika do szczeliny synaptycznej
3. Dyfuzja neuroprzekaźnika przez szczelinę synaptyczną
4. Połączenie neuroprzekaźnika z receptorem w błonie postsynaptycznej
5. Otwarcie kanałów jonowych wywołujące impuls nerwowy w kolejnym neuronie

Example: Przepływ impulsu nerwowego kolejność w synapsie chemicznej: impuls → wydzielenie neuroprzekaźnika → połączenie z receptorem → otwarcie kanałów jonowych → nowy impuls.

Neuroprzekaźniki $neurotransmitery$ można podzielić na pobudzające i hamujące:

• Pobudzające: adrenalina, noradrenalina, acetylocholina, dopamina, serotonina
• Hamujące: glicyna, kwas gamma-aminomasłowy $GABA$

Highlight: Układ nerwowy ciekawostki: Synapsy elektryczne, w przeciwieństwie do chemicznych, umożliwiają szybkie i bezpośrednie przekazywanie impulsu elektrycznego między komórkami, często w obu kierunkach.

Receptory i odbieranie bodźców

Receptory to wyspecjalizowane struktury odpowiedzialne za odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu. Można je sklasyfikować na różne sposoby, w tym ze względu na rodzaj odbieranych bodźców.

Definition: Receptor - wyspecjalizowana struktura komórkowa lub narząd zmysłu, który odbiera określony rodzaj bodźców i przekształca je w impulsy nerwowe.

Rodzaje receptorów ze względu na odbierane bodźce:

1. Mechanoreceptory - odbierają bodźce mechaniczne $dotyk, ucisk, rozciąganie$
2. Termoreceptory - reagują na zmiany temperatury
3. Chemoreceptory - wykrywają substancje chemiczne $odpowiedzialne za węch i smak$
4. Fotoreceptory - reagują na światło
5. Nocyceptory - odbierają bodźce bólowe i informują o uszkodzeniach tkanek

Example: Odruchy bezwarunkowe przykłady często angażują różne typy receptorów, np. odruch cofnięcia ręki po dotknięciu gorącego przedmiotu angażuje termoreceptory i nocyceptory.

Receptory można również podzielić ze względu na ich lokalizację:

• Telereceptory - odbierają bodźce z daleka $wzrok, słuch, węch$
• Eksteroreceptory - reagują na zmiany w środowisku zewnętrznym oddziałujące bezpośrednio na ciało $np. dotyk$
• Interoreceptory - odbierają bodźce z wnętrza organizmu

Highlight: Układ nerwowy - budowa i funkcje obejmuje złożony system receptorów, które umożliwiają organizmowi ciągłe monitorowanie środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, co jest kluczowe dla utrzymania homeostazy.

Budowa i funkcjonowanie układu nerwowego

Układ nerwowy człowieka pełni kluczowe funkcje w organizmie, odpowiadając za odbiór i analizę bodźców oraz regulację i koordynację procesów życiowych. Głównym elementem układu nerwowego jest neuron, którego budowa jest przystosowana do pełnienia specyficznych funkcji.

Vocabulary: Neuron - podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna układu nerwowego.

Neuron składa się z ciała komórki nerwowej $perykarionu$, zawierającego jądro komórkowe i organelle, oraz z wypustek nerwowych: dendrytów i aksonu. W ciele komórki znajduje się rozbudowany aparat Golgiego, liczne mitochondria oraz charakterystyczne struktury zwane ciałkami Nissla.

Highlight: Ciałka Nissla $inaczej tigroid$ to skupiska siateczki śródplazmatycznej szorstkiej, które są charakterystyczne dla neuronów i odgrywają ważną rolę w syntezie białek.

Oprócz neuronów, w tkance nerwowej występują komórki glejowe, które pełnią funkcje podporowe, odżywcze, izolujące i regeneracyjne. Do komórek glejowych zaliczamy m.in. lemocyty, tworzące osłonki mielinowe, oraz astrocyty, które pełnią funkcje transportowe i podporowe.

Example: Osłonka mielinowa, tworzona przez lemocyty, izoluje akson i przyspiesza przewodzenie impulsu nerwowego.

Neurony można podzielić na trzy główne typy:

1. Czuciowe - przewodzą impulsy od receptorów do ośrodkowego układu nerwowego
2. Ruchowe - przewodzą impulsy od ośrodkowego układu nerwowego do efektorów
3. Pośredniczące $interneurony$ - łączą neurony czuciowe i ruchowe

Definition: Obwodowy układ nerwowy to część układu nerwowego obejmująca nerwy i zwoje nerwowe znajdujące się poza mózgowiem i rdzeniem kręgowym.