Klasyfikacja organizmów i bakterie

Systematyka to nauka, która pomaga nam uporządkować wszystkie organizmy. Dzielimy je na pięć głównych królestw: bakterii, grzybów, protistów, roślin i zwierząt. Najważniejszą jednostką klasyfikacji jest gatunek - grupa podobnych organizmów, które mogą się ze sobą rozmnażać.

Bakterie to malutkie jednokomórkowe organizmy bez jądra komórkowego. Ich DNA pływa swobodnie w cytozolu, a cała komórka jest otoczona ścianą komórkową. Ze względu na kształt dzielimy je na kuliste (np. ziarniaki), podłużne (np. pałeczki) i spiralne (np. śrubowce).

Bakterie są naprawdę wytrzymałe! Niektóre potrafią przeżyć w temperaturze powyżej 100°C. Większość z nich odżywia się cudzożywnie, pobierając pokarm z otoczenia, a niektóre są pasożytami wywołującymi choroby. Tylko nieliczne bakterie są samożywne i potrafią przeprowadzać fotosyntezę.

Ciekawostka: W dobrych warunkach bakterie mogą dzielić się co 20 minut! Dlatego potrafią tak szybko się namnażać i zakażać organizm.

Choroby bakteryjne

Bakterie potrafią oddychać na różne sposoby. Jedne potrzebują tlenu, inne żyją bez niego, a niektóre potrafią przystosować się do obu warunków. Rozmnażają się przez podział komórki - jedna bakteria dzieli się na dwie identyczne.

Bakterie mogą wywoływać różne choroby. Borelioza to choroba przenoszona przez kleszcze. Objawia się rumieniem na skórze, gorączką i bólami głowy. Żeby się chronić, warto nosić odpowiednią odzież podczas wypraw do lasu i stosować preparaty odstraszające kleszcze.

Tężec dostaje się do organizmu przez rany zabrudzone ziemią. Wywołuje bolesne skurcze mięśni i drgawki. Najlepszą ochroną są szczepienia! Osobom niezaszczepionym podaje się surowicę - specjalny preparat z przeciwciałami, które pomagają zwalczyć infekcję.

Inne groźne choroby bakteryjne to salmonelloza (przenoszona przez zanieczyszczoną żywność, np. surowe jajka) i gruźlica (przenoszona drogą kropelkową). Najlepsza ochrona to przestrzeganie zasad higieny i regularne szczepienia!

Zapamiętaj: Po powrocie z lasu zawsze dokładnie obejrzyj swoje ciało, żeby sprawdzić, czy nie ma na nim kleszcza!

Wirusy i choroby wirusowe

Wirusy to nie organizmy, lecz malutkie cząstki zakaźne. Nie mają budowy komórkowej i nie wykonują czynności życiowych. Mogą jedynie wnikać do komórek innych organizmów i tam się namnażać, powodując choroby.

Większość chorób wirusowych przenosi się drogą kropelkową - wirusy wydostają się z organizmu chorej osoby podczas kaszlu i krążą w powietrzu. Najczęstsze choroby wirusowe to:

• Grypa - gorączka, bóle mięśni i stawów, kaszel
• Ospa wietrzna - grudki na skórze wypełnione płynem
• Odra - wysypka, gorączka, kaszel
• Różyczka - czerwone plamki na ciele
• Świnka - bolesne powiększenie ślinianek

Szczególnie groźną chorobą wirusową jest AIDS - choroba przenoszona przez krew lub drogą płciową. Najpierw człowiek zaraża się wirusem HIV, który po wielu latach może doprowadzić do AIDS. Choroba ta niszczy układ odpornościowy, przez co nawet mała infekcja może być śmiertelna.

Ważne: Obecnie nie ma lekarstwa na AIDS, dlatego tak ważna jest profilaktyka i ochrona przed zarażeniem!

Protisty

Protisty to ciekawa grupa organizmów, które mogą być jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Pantofelek to jednokomórkowy drapieżnik żyjący w stawach i kałużach. Ma rzęski pomagające mu się poruszać i polować na bakterie. Odżywia się cudzożywnie i rozmnażaja się przez podział komórki.

Euglena to wyjątkowy protist, który potrafi zmieniać sposób odżywiania! Gdy ma dostęp do światła, jest samożywna i przeprowadza fotosyntezę dzięki chloroplastom. Gdy światła brakuje, staje się cudzożywna. Ma charakterystyczną wić, która pomaga jej się poruszać.

Listownica to wielokomórkowy protist żyjący w morzach. Przypomina roślinę lądową - ma części podobne do korzeni, łodygi i liści. Jest samożywna i może rozmnażać się zarówno bezpłciowo, jak i płciowo.

Protisty są bardzo ważne dla ekosystemów. Te wodne dostarczają tlen i są pokarmem dla innych organizmów. Niektóre protisty pomagają zwierzętom trawić celulozę. Niestety, są też protisty pasożytnicze, które wywołują choroby jak malaria czy toksoplazmoza.

Ciekawostka: Euglena ma specjalną plamkę oczną, która wykrywa światło i pomaga jej znaleźć najlepsze miejsce do przeprowadzania fotosyntezy!

Grzyby i porosty

Grzyby dzielimy na jednokomórkowe i wielokomórkowe. Grzyby jednokomórkowe są mikroskopijne - przykładem są drożdże. Grzyby wielokomórkowe mają bardziej złożoną budowę z charakterystycznymi owocnikami.

Owocnik to część grzyba, w której powstają zarodniki umożliwiające rozmnażanie. Składa się z kapelusza i trzonu. Pod spodem kapelusza znajdują się blaszki lub rurki, gdzie powstają zarodniki. Pod ziemią ukryta jest grzybnia zbudowana ze strzępek.

Porosty to wyjątkowe organizmy, które tworzą ścisły związek dwóch partnerów: grzyba i glonu. Glony dostarczają grzybowi pokarmu wytwarzanego podczas fotosyntezy, a strzępki grzybni szybko się rozrastają. Dzięki temu współdziałaniu porosty są bardzo wytrzymałe.

Porosty nazywamy organizmami pionierskimi, ponieważ mogą żyć w trudnych warunkach, gdzie inne organizmy nie dają rady. Mają niewielkie wymagania i są odporne na czynniki środowiska. Często jako pierwsze zasiedlają nowe tereny, np. skały czy korę drzew.

Zapamiętaj: Porosty są świetnymi wskaźnikami czystości powietrza! Jeśli widzisz dużo porostów w swojej okolicy, to znak, że powietrze jest czyste.