Praca to celowe wytwarzanie przez człowieka dóbr materialnych lub intelektualnych, służące do zaspokajania ludzkich potrzeb. Istnieją bodźce skłaniające człowieka do pracy, takie jak bodźce wewnętrzne, które wynikają z chęci zaspokajania potrzeb fizycznych, intelektualnych i duchowych, oraz bodźce zewnętrzne, które wynikają z presji społecznej, oczekiwań rodziny oraz spełnienia określonych ról społecznych.
Motywy skłaniające człowieka do pracy mogą obejmować chęć pracy dla dobra rodziny, społeczeństwa oraz rozwoju ludzkości, potrzebę osiągnięć, samorealizacji oraz wszechstronnego rozwoju, oraz potrzebę uznania, posiadania wiedzy i prestiżu. Rynek pracy to ogół form i procesów zatrudniania pracowników przez pracodawców, gdzie podmiotami są pracodawcy, którzy zgłaszają popyt na pracę, oraz pracownicy, którzy stanowią podaż pracy.
Wielkość popytu na pracę określa liczbę osób, które pracodawcy są gotowi zatrudnić przy danej płacy. Im wyższa płaca, tym mniejsze zgłaszane są zapotrzebowania na pracowników. Podmioty rynku pracy to również pracownicy, którzy stanowią podaż pracy. Wielkość podaży na pracę określa liczbę osób, które w danym momencie chcą pracować za określoną płacę. Im większe wynagrodzenie/płaca, tym większa podaż pracy, czyli więcej osób jest skłonnych do jej podjęcia.
Czynniki wpływające na popyt na pracę obejmują poziom płac (im wyższe wynagrodzenie, tym niższy popyt na pracę), zmiany w wydajności pracy (wzrost wydajności sprawia, że zmniejsza się zapotrzebowanie na pracę), oraz koniunkturę gospodarczą (ożywienie gospodarcze - większy popyt, okres recesji - mniejszy popyt). Natomiast czynniki wpływające na podaż pracy obejmują poziom płac (im wyższe wynagrodzenie, tym większa podaż pracy), migracje zagraniczne (wyjazdy za granice zmniejszają podaż na pracę w ojczyźnie), oraz mobilność potencjalnych pracowników (im mniejsza skłonność do zmiany pracy, tym niższa podaż pracy).
Podstawowe kryterium oceny rynku pracy to relacja wielkości podaży do wielkości popytu, gdzie zwykle występuje przewaga jednego z czynników i wtedy mówimy o nierównowadze na rynku pracy. Współczynnik aktywności zawodowej to stosunek liczby osób aktywnych zawodowo do liczby osób w wieku produkcyjnym, wyrażony w procentach. Wskaźnik zatrudnienia określa procentowy udział ludności pracującej w ogólnej liczbie ludności danej kategorii, np. wiekowej.
Aktywność zawodowa to uczestnictwo w życiu społecznym oraz procesie pracy, obejmujące osoby zatrudnione i bezrobotne, ale ubiegające się o pracę. Bezrobocie występuje wtedy, gdy liczba osób poszukujących pracy przewyższa liczbę wolnych stanowisk. Stopa bezrobocia jest miarą bezrobocia, przedstawiająca procentowy udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności aktywnej zawodowo.
Współczynnik aktywności zawodowej można obliczyć jako stosunek liczby osób aktywnych zawodowo do liczby osób w wieku produkcyjnym, wyrażony w procentach. Jest to istotna miara aktywności zawodowej populacji danego regionu czy kraju.
Ogłoszenia w mediach, agencje doradztwa personalnego, urzędy pracy i agencje pośrednictwa pracy, bezpośredni kontakt z pracodawcą, oraz sieć kontaktów osobistych (rodzina, krewni) są sposobami poszukiwania pracy. Podobnie pracodawcy mogą znaleźć pracowników poprzez sieć kontaktów, analizę ofert bezpośrednio złożonych w firmie, urzędy pracy i agencje pośrednictwa pracy, ogłoszenia w mediach oraz agencje doradztwa personalnego.
Czynniki wpływające na popyt i podaż pracy mają istotny wpływ na funkcjonowanie rynku pracy. Wsparcie dla aktywności zawodowej oraz skuteczne działania promujące aktywność zawodową są kluczowe dla zapewnienia stabilności i rozwoju rynku pracy. Wzrost świadomości społecznej na temat kształtujących rynek pracy czynników oraz ciągłe doskonalenie umiejętności zawodowych są kluczowe dla skutecznego funkcjonowania rynku pracy.
