Atomy i cząsteczki
Atom to najmniejsza cząstka pierwiastka, która zachowuje jego właściwości. Składa się z jądra atomowego (zawierającego protony i neutrony) oraz elektronów krążących wokół jądra na powłokach.
Każdy atom charakteryzują dwie ważne liczby. Liczba atomowa (Z) to liczba protonów w jądrze, a liczba masowa (A) to suma protonów i neutronów. W neutralnym atomie liczba elektronów zawsze równa się liczbie protonów.
Cząsteczka to połączenie dwóch lub więcej atomów za pomocą wiązań chemicznych. Możemy mieć cząsteczki jednoatomowe (jak gazy szlachetne), dwuatomowe (np. O₂, N₂) lub wieloatomowe (np. H₂O, CO₂). Cząsteczki decydują o właściwościach substancji, które spotykasz na co dzień.
Ciekawostka! Czy wiesz, że atomy tego samego pierwiastka mogą się różnić? Takie atomy nazywamy izotopami - mają tyle samo protonów, ale różną liczbę neutronów. Na przykład węgiel-12 i węgiel-14 to izotopy używane między innymi do datowania archeologicznych znalezisk.
Wiązania chemiczne łączą atomy w cząsteczki. Wiązanie kowalencyjne polega na wspólnym udziale elektronów (jak w H₂O), a wiązanie jonowe na przyciąganiu jonów o przeciwnych ładunkach (jak w soli kuchennej NaCl).
Przez lata naukowcy proponowali różne modele atomu - od "ciasta z rodzynkami" Thomsona, przez model planetarny Rutherforda, aż po model Bohra z określonymi orbitami elektronów. Każdy kolejny model przybliżał nas do zrozumienia, jak naprawdę wyglądają te niewidoczne dla oka cząstki.