Chrom i jego związki

Chrom ma konfigurację elektronową $Ar$ 4s¹ 3d⁵ i na powietrzu ulega pasywacji - czyli pokrywa się ochronną warstwą. To dlatego chromowane przedmioty nie rdzewieją!

Najważniejsze stopnie utlenienia chromu to +2, +3 i +6. W stopniu +2 mamy CrO i Cr(OH)₂ (zasadowe), w stopniu +3 - Cr₂O₃ i Cr(OH)₃ (amfoteryczne), a w stopniu +6 - CrO₃ (kwasowy).

Wodorotlenek chromu(III) możesz otrzymać dodając zasadę do jonów Cr³⁺. Wytrąci się szaroniebieskie osad: Cr³⁺ + 3OH⁻ → Cr(OH)₃↓. Ten związek zachowuje się amfoteryczne - rozpuszcza się zarówno w kwasach jak i zasadach, dając zielone roztwory.

Pamiętaj: Cr(OH)₃ + OH⁻ → $Cr(OH)₄$⁻ (w zasadzie) i Cr(OH)₃ + 3H⁺ → Cr³⁺ + 3H₂O (w kwasie)

Reakcje utleniania i redukcji chromu

Utlenianie Cr³⁺ do Cr⁶⁺ robisz wodą utlenioną w środowisku zasadowym. Roztwór zmienia barwę z zielonej na żółtą - powstają jony chromianowe(VI): 2$Cr(OH)₄$⁻ + 3H₂O₂ + 2OH⁻ → 2CrO₄²⁻ + 8H₂O.

W środowisku kwasowym jony chromianowe przekształcają się w dichromianowe: 2CrO₄²⁻ + 2H⁺ → Cr₂O₇²⁻ + H₂O. Reakcja jest odwracalna - w zasadzie znów powstają chromianowe.

Redukcja dichromianów w kwasach daje spektakularną zmianę barwy z pomarańczowej na zieloną. Przykład: Cr₂O₇²⁻ + 3SO₃²⁻ + 8H⁺ → 2Cr³⁺ + 4H₂O + 3SO₄²⁻.

Ciekawostka: Metaliczny chrom otrzymujesz w procesie aluminotermii: 2Al + Cr₂O₃ → 2Cr + Al₂O₃

Mangan - mistrz wielu stopni utlenienia

Mangan $Ar$ 4s² 3d⁵ występuje w stopniach utlenienia od +2 do +7. Im wyższy stopień, tym silniejsze właściwości utleniające - MnO₄⁻ to jeden z najsilniejszych utleniaczy!

W stopniu +2 masz MnO i Mn(OH)₂ (zasadowe), w +4 - MnO₂ (amfoteryczny), a w +7 - KMnO₄ $manganian potasu - silny kwas$.

Reakcje manganianu(VII) zależą od pH środowiska. W kwasach: 2MnO₄⁻ + 5SO₃²⁻ + 6H⁺ → 2Mn²⁺ + 5SO₄²⁻ + 3H₂O. W obojętnych powstaje MnO₂, a w zasadowych MnO₄²⁻.

Uwaga: Mangan reaguje z kwasami tylko utleniającymi (HNO₃, H₂SO₄ stężony), nie z HCl czy rozcieńczonym H₂SO₄

Właściwości związków manganu

Rozkład termiczny KMnO₄ przebiega według: 2KMnO₄ → K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂. To źródło tlenu w laboratorium!

Tlenki manganu mają różne właściwości: MnO (zasadowy), MnO₂ (amfoteryczny), Mn₂O₇ (kwasowy). MnO₂ możesz utleniać do manganianów: MnO₂ + KNO₃ + K₂CO₃ → K₂MnO₄ + KNO₂ + CO₂.

Metaliczny mangan rozpuszcza się w kwasach nieutleniających: Mn + 2HCl → MnCl₂ + H₂↑. Z kwasami utleniającymi daje wyższe stopnie utlenienia.

Wodorotlenek Mn(OH)₂ na powietrzu utlenia się do wyższych stopni utlenienia, podobnie jak u żelaza.

Praktyczne zastosowanie: Aluminotermia manganu: 3MnO₂ + 4Al → 3Mn + 2Al₂O₃

Schemat przemian manganu

Ta strona pokazuje wzajemne przemiany związków manganu w zależności od warunków reakcji. Możesz przechodzić między różnymi stopniami utlenienia używając odpowiednich utleniaczy i reduktorów.

Kluczowe przemiany: Mn(OH)₂ utlenia się tlenem do MnO₂, który z KNO₃ i K₂CO₃ daje manganiany(VI). Manganiany(VII) możesz redukować do różnych produktów zależnie od pH.

Wskazówka: Naucz się tego schematu - pomoże ci zrozumieć wszystkie reakcje manganu!

Żelazo - podstawowe reakcje i związki

Żelazo $Ar$ 4s² 3d⁶ wypiera wodór z większości kwasów, ale HNO₃ i stężony H₂SO₄ powodują jego pasywację - pokrycie ochronną warstwą tlenków.

Podstawowa reakcja: Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂↑. Z chlorem: 2Fe + 3Cl₂ → 2FeCl₃. Spalanie w tlenie daje charakterystyczny magnetyt: 3Fe + 2O₂ → Fe₃O₄.

Tlenki żelaza: FeO (zasadowy), Fe₂O₃ (amfoteryczny), Fe₃O₄ (mieszany - FeO·Fe₂O₃, to słynny magnetyt).

Wodorotlenki otrzymujesz dodając NaOH do soli: Fe²⁺ + 2OH⁻ → Fe(OH)₂↓ (zielony osad) i Fe³⁺ + 3OH⁻ → Fe(OH)₃↓ (brązowy osad). Fe(OH)₂ na powietrzu utlenia się do Fe(OH)₃.

Ważne: Fe(OH)₂ początkowo jest zielony, ale szybko brązowieje przez utlenianie tlenem z powietrza

Pasywacja żelaza i reakcje z kwasami

Pasywacja żelaza to kluczowe zjawisko. Z kwasami utleniającymi: Fe + 6HNO₃ → Fe(NO₃)₃ + 3NO₂ + 3H₂O oraz 2Fe + 6H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 3SO₂ + 6H₂O.

Zwykłe reakcje z kwasami nieuleniającymi: Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂↑. Potem możesz otrzymać wodorotlenki: FeCl₂ + 2NaOH → Fe(OH)₂ + 2NaCl.

Utlenianie Fe(OH)₂ na powietrzu: 4Fe(OH)₂ + O₂ + 2H₂O → 4Fe(OH)₃. To dlatego świeży osad zielony szybko brązowieje.

Spalanie żelaza w chlorze daje od razu Fe³⁺: 2Fe + 3Cl₂ → 2FeCl₃.

Pamiętaj: Żelazo z kwasami nieuleniającymi daje Fe²⁺, a z utleniającymi Fe³⁺

Przemiany związków żelaza

Ta strona pokazuje wzajemne przemiany między różnymi związkami żelaza. Możesz przechodzić między Fe²⁺ i Fe³⁺ używając odpowiednich utleniaczy lub reduktorów.

Rozkład termiczny: Fe(OH)₂ → FeO + H₂O i 2Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + 3H₂O. Magnetyt Fe₃O₄ ma właściwości amfoteryczne.

Wszystkie wodorotlenki żelaza są amfoteryczne - rozpuszczają się zarówno w kwasach jak i silnych zasadach.

Wskazówka: Ten schemat pomoże ci zrozumieć, jak różne związki żelaza się przekształcają

Miedź - szlachetny metal o ciekawych właściwościach

Miedź $Ar$ 4s¹ 3d¹⁰ nie wypiera wodoru z kwasów nieuleniających - to dlatego nie reaguje z HCl. Charakterystyczna reakcja dysproporcjonowania: 2Cu⁺ → Cu + Cu²⁺.

Z kwasami uleniającymi daje spektakularne reakcje. Z HNO₃ stężonym: 3Cu + 8HNO₃ → 3Cu(NO₃)₂ + 2NO₂↑ (brunatny gaz) + 4H₂O. Z rozcieńczonym HNO₃ powstaje NO (bezbarwny, ale brunatnieje na powietrzu).

Tlenki miedzi: Cu₂O i CuO (oba zasadowe). Spalanie: 4Cu + O₂ → 2Cu₂O i 2Cu + O₂ → 2CuO.

Wodorotlenek Cu(OH)₂ otrzymujesz z soli: CuSO₄ + 2NaOH → Cu(OH)₂↓ + Na₂SO₄. Wytrąca się niebieski galaretowaty osad.

Obserwacja: Miedź z kwasami nie daje H₂, tylko tlenki gazowe (NO₂, NO, SO₂)

Właściwości amfoteryczne wodorotlenku miedzi

Wodorotlenek Cu(OH)₂ jest amfoteryczny - rozpuszcza się w kwasach i zasadach. W kwasach: Cu(OH)₂ + 2H⁺ → Cu²⁺ + 2H₂O. W silnych zasadach: Cu(OH)₂ + 2OH⁻ → $Cu(OH)₄$²⁻.

Rozkład termiczny: Cu(OH)₂ → CuO + H₂O. Niebieski osad zmienia się w czarny tlenek.

Porównanie z manganem: oba metale tworzą związki w różnych stopniach utlenienia z charakterystycznymi kolorami i właściwościami kwasowo-zasadowymi.

Najważniejsze stopnie utlenienia: Cu⁺ $białawy/żółtawy$, Cu²⁺ (niebieski/zielony). Sole Cu²⁺ dają charakterystyczne niebieskie lub zielone roztwory.

Kluczowa cecha: Związki Cu²⁺ mają charakterystyczny niebieski kolor - łatwo je rozpoznać!