Niepewności pomiarowe i opis ruchu

Każdy pomiar w fizyce zawiera niepewność pomiarową, która określa dokładność naszego pomiaru. Kiedy wykonujemy serię pomiarów, możemy obliczyć wartość średnią ze wzoru: tśr = t/n oraz niepewność Δt = tśr/n.

Ruch to przemieszczanie ciała względem ustalonego układu odniesienia. Możemy go podzielić na ruch prostoliniowy (po linii prostej) i krzywolinowy (po krzywej). Oba typy mogą być jednostajne (stała prędkość) lub niejednostajne (zmienna prędkość).

W ruchu jednostajnym prostoliniowym ciało porusza się po linii prostej ze stałą prędkością. Prędkość obliczamy ze wzoru: v = s/t = Δs/Δt, gdzie v to prędkość $m/s lub km/h$, s to droga $m, km$, a t to czas $s, h$.

💡 Wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym jest linią prostą - jej nachylenie informuje nas o wartości prędkości!

Ruchy zmienne

Ruch jednostajnie przyspieszony to taki, w którym prędkość rośnie w równych odstępach czasu o taką samą wartość. Opisuje go równanie: v = v₀ + a·t, gdzie v₀ to prędkość początkowa $m/s$, a to przyspieszenie $m/s²$, a t to czas $s$.

W ruchu jednostajnie opóźnionym prędkość maleje jednostajnie, zgodnie ze wzorem: v = v₀ - a·t. Przyspieszenie zawsze obliczamy jako: a = Δv/t.

Drogę w ruchu jednostajnym obliczamy ze wzoru: s = v·t. To prosta zależność - im dłużej się poruszasz, tym większą drogę pokonujesz.

W ruchu jednostajnie przyspieszonym bez prędkości początkowej droga wynosi: s = (1/2)·v·t, gdzie v to prędkość końcowa. Natomiast podczas hamowania od prędkości początkowej v₀ do zatrzymania, drogę hamowania obliczamy inaczej.

🔍 Ważna zasada: w każdym ruchu pole figury ograniczonej wykresem prędkości od czasu $v(t)$ oraz osiami t i v równa się drodze przebytej przez ciało!

Droga hamowania i wykresy

Drogę w ruchu jednostajnie opóźnionym podczas hamowania od prędkości początkowej v₀ do zatrzymania możemy obliczyć z odpowiedniego wzoru. To bardzo przydatna wiedza przy analizie ruchu pojazdów.

Wykresy są potężnym narzędziem do analizy ruchu. Dzięki nim możemy szybko określić, jak zmienia się prędkość, przyspieszenie oraz droga w czasie. Najczęściej używamy wykresów v(t) - czyli zależności prędkości od czasu.

Pole powierzchni pod wykresem v(t) odpowiada drodze przebytej przez ciało. To uniwersalna zasada, która działa dla każdego rodzaju ruchu, zarówno jednostajnego jak i zmiennego.

📊 Gdy potrafisz poprawnie odczytywać wykresy ruchu, rozwiązywanie zadań z kinematyki staje się znacznie łatwiejsze!

Zadanie - ruch jednostajnie przyspieszony

Zobaczmy przykładowe zadanie z ruchu jednostajnie przyspieszonego. Pociąg rozpędza się od 10 m/s do 40 m/s w ciągu 20 sekund. Musimy obliczyć jego przyspieszenie i narysować wykresy v(t) oraz a(t).

Aby znaleźć przyspieszenie, korzystamy ze wzoru: a = Δv/Δt. Najpierw obliczamy zmianę prędkości: Δv = v₂ - v₁ = 40 m/s - 10 m/s = 30 m/s.

Następnie podstawiamy do wzoru: a = 30 m/s ÷ 20 s = 1,5 m/s². Otrzymujemy wartość przyspieszenia równą 1,5 m/s².

Na wykresie v(t) otrzymamy linię prostą rosnącą od wartości 10 m/s do 40 m/s w czasie 20 s. Natomiast na wykresie a(t) będzie to linia pozioma na wysokości 1,5 m/s².

🚄 W ruchu jednostajnie przyspieszonym wykres v(t) jest zawsze linią prostą, a wykres a(t) linią poziomą!

Zadanie - ruch jednostajnie opóźniony

Przeanalizujmy zadanie z ruchem opóźnionym. Motocyklista zmniejsza prędkość z 30 m/s do 20 m/s w czasie 40 s. Musimy obliczyć wartość przyspieszenia.

Korzystamy ze wzoru: a = $v₂ - v₁$/t. Podstawiamy dane: a = $20 m/s - 30 m/s$/40 s = -10 m/s ÷ 40 s = -0,25 m/s².

Wynik jest ujemny, co oznacza, że mamy do czynienia z opóźnieniem. Na wykresie v(t) będziemy mieć linię prostą malejącą od 30 m/s do 20 m/s w czasie 40 s.

Przyspieszenie ujemne wskazuje, że prędkość maleje w czasie. Im większa wartość bezwzględna przyspieszenia ujemnego, tym szybciej pojazd hamuje.

🏍️ Pamiętaj, że znak przyspieszenia informuje o charakterze ruchu - dodatnie oznacza przyspieszanie, a ujemne opóźnianie!

Zadanie - prędkość średnia

Zadanie: Rowerzystą wyjechał z domu o 8:20, a o 10:30 dotarł na miejsce, pokonując 39 km. Musimy obliczyć jego prędkość średnią w km/h i m/s.

Najpierw obliczamy czas podróży: t = 10:30 - 8:20 = 2 godziny i 10 minut = 2 + 10/60 = 2 + 1/6 = 13/6 h.

Korzystamy ze wzoru na prędkość średnią: v = s/t. Podstawiamy dane: v = 39 km ÷ (13/6) h = 39 · 6/13 = 18 km/h.

Aby przeliczyć na m/s, stosujemy: 18 km/h = 18 · 1000 m ÷ 3600 s = 18000/3600 = 5 m/s.

🚲 Prędkość średnia to stosunek całkowitej przebytej drogi do całkowitego czasu. Nie mówi nam o tym, jak zmieniała się prędkość w trakcie ruchu!

Zadanie - obliczanie przyspieszenia

Zadanie: Kazio jechał na hulajnodze elektrycznej z prędkością 30 m/s. Pokonał całą trasę w 90 s. Musimy obliczyć przyspieszenie, z jakim się poruszał.

Zakładamy, że Kazio ruszył z prędkości początkowej 0 m/s i poruszał się ruchem jednostajnie przyspieszonym, osiągając prędkość końcową 30 m/s po czasie 90 s.

Korzystamy ze wzoru: a = v/t. Podstawiamy dane: a = 30 m/s ÷ 90 s = 1/3 m/s² ≈ 0,33 m/s².

Otrzymujemy przyspieszenie równe około 0,33 m/s². To oznacza, że prędkość Kazia zwiększała się o 0,33 m/s w każdej sekundzie jazdy.

🛴 W ruchu jednostajnie przyspieszonym z prędkością początkową zero, wartość przyspieszenia jest równa stosunkowi prędkości końcowej do czasu ruchu!