Budowa i skład atmosfery ziemskiej
Warstwy atmosfery to złożona struktura otaczająca naszą planetę. Atmosfera ziemska składa się z kilku głównych warstw, każda o unikalnych właściwościach i funkcjach.
Definicja: Atmosfera to gazowa powłoka Ziemi, składająca się głównie z powietrza.
Skład atmosfery obejmuje stałe i zmienne składniki. Głównymi stałymi składnikami są:
- Azot (78%)
- Tlen (21%)
- Gazy szlachetne (1%): argon, neon, hel, krypton, wodór, ksenon
Zmienne składniki atmosfery to:
- Para wodna
- Dwutlenek węgla (CO₂)
- Ozon (O₃)
- Metan
- Związki siarki i azotu
Vocabulary: Aerozole to drobne cząsteczki w stanie ciekłym lub stałym, takie jak pyłki roślin, bakterie, popioły, kryształki soli morskiej, pyły pustynne i wulkaniczne, zarodniki, sadza.
Warstwy atmosfery w kolejności od powierzchni Ziemi:
- Troposfera:
- Najniższa warstwa, grubość od 6-8 km na obszarach okołobiegunowych do 18 km w strefie międzyzwrotnikowej.
- Skupia około 80% masy powietrza i prawie całą parę wodną atmosfery.
- Zachodzą tu procesy kształtujące pogodę i klimat.
- Charakteryzuje się spadkiem temperatury (0,6°C/100m) i ciśnienia (11,5hPa/100m) wraz z wysokością.
Highlight: W troposferze temperatura przy górnej granicy spada do -70°C nad równikiem i zimą nad biegunami oraz do -45°C nad biegunami latem.
- Stratosfera:
- Sięga do 50-55 km wysokości.
- Zawiera ozonosferę na wysokości około 25 km.
Example: W ozonosferze tlen O₂ przekształca się w ozon O₃ pod wpływem promieniowania UV, co powoduje wzrost temperatury do około 0°C.
-
Mezosfera:
- Sięga do około 85 km wysokości.
- Charakteryzuje się spadkiem temperatury wraz z wysokością do około -80°C/-90°C.
- Występują tu obłoki srebrzyste (między 50° a 70° równoleżnikiem).
-
Termosfera:
- Sięga do około 800 km wysokości.
- Gwałtowny wzrost temperatury związany z pochłanianiem promieniowania słonecznego przez cząsteczkowy tlen i azot.
- Zawiera jonosferę, gdzie występują zorze polarne.
Vocabulary: Jonosfera to warstwa silnie zjonizowanego powietrza, gdzie obserwuje się zjawisko zorzy polarnej.
- Egzosfera:
- Najwyższa warstwa atmosfery z bardzo rozrzedzonym powietrzem.
- Cząstki gazów w postaci jonów mogą uciekać w przestrzeń międzyplanetarną.
- Temperatura spada tu do -273°C (zero bezwzględne).
Highlight: Atmosfera stanowi parasol ochronny dla życia na Ziemi, chroniąc przed szkodliwym promieniowaniem kosmicznym, UV, meteoroidami oraz zatrzymując ciepło (efekt cieplarniany).
Efekt cieplarniany jest naturalnym zjawiskiem, które pomaga utrzymać odpowiednią temperaturę na Ziemi. Jednak zwiększona emisja gazów cieplarnianych może prowadzić do zmiany klimatu. Przyczyny efektu cieplarnianego obejmują głównie działalność człowieka, taką jak spalanie paliw kopalnych i wylesianie.
Quote: "Atmosfera stanowi parasol ochronny dla życia na Ziemi."
Ta kompleksowa struktura atmosfery ziemskiej jest kluczowa dla zrozumienia procesów klimatycznych i meteorologicznych, co jest istotne w kontekście geografii rozszerzonej i przygotowań do sprawdzianu z geografii.
