Liczba ludności świata i jej zmiany

Na świecie mieszka już 8,2 miliarda ludzi! To efekt eksplozji demograficznej - gwałtownego wzrostu liczby ludności, który nastąpił głównie w II połowie XX wieku.

Najwięcej ludzi przybyło w Azji i Afryce. Dlaczego? Niższa umieralność dzięki postępowi medycyny, lepsze warunki higieniczne i wyższy poziom życia sprawiły, że więcej ludzi dożywa starszego wieku. Jednocześnie nadal rodzi się dużo dzieci.

Przyrost naturalny to różnica między liczbą urodzeń a liczbą zgonów w określonym czasie. Gdy jest dodatni - populacja rośnie, gdy ujemny - maleje. Współczynnik przyrostu naturalnego pokazuje to w przeliczeniu na 1000 mieszkańców.

💡 Pamiętaj: 60% ludności świata mieszka w Azji, a tylko 0,5% w Australii i Oceanii!

Fazy rozwoju demograficznego

Każdy kraj przechodzi przez pięć faz przejścia demograficznego. To jak dojrzewanie - ale całych społeczeństw!

Faza I: Dużo urodzeń, dużo zgonów = mały przyrost. Tylko niektóre plemiona afrykańskie są w tej fazie. Faza II: Nadal dużo urodzeń, ale mniej zgonów = eksplozja demograficzna (Etiopia, Niger). Faza III: Mniej urodzeń, duży przyrost (Brazylia, Chiny, Indie).

Faza IV: Mało urodzeń i zgonów (USA, Francja). Faza V: Więcej zgonów niż urodzeń = regres demograficzny. Tu jest Polska i Niemcy - społeczeństwa się starzeją.

Współczynnik feminizacji pokazuje, ile kobiet przypada na 100 mężczyzn. W Polsce to 106,6 - kobiety żyją dłużej (81,4 lat vs 73,8 lat mężczyźni).

💡 Ciekawostka: Najdłużej żyją ludzie w Monako (84,33 lat), najkrócej w Czadzie (49,81 lat).

Rozmieszczenie ludności na świecie

Ekumena to obszary zamieszkałe i wykorzystywane gospodarczo. Anekumena to tereny niezamieszkałe jak Antarktyda czy pustynie. Między nimi jest subekumena - obszary zamieszkałe okresowo.

Czynniki przyrodnicze wpływające na osadnictwo to klimat, ukształtowanie terenu, dostęp do wody i żyzne gleby. Czynniki pozaprzyrodnicze to rozwój gospodarczy, sytuacja polityczna czy konflikty zbrojne.

Najludniejsze kraje to Indie (1,408 mld) i Chiny (1,404 mld) - razem to 1/3 ludności świata! Dalej USA, Indonezja, Pakistan, Nigeria i Brazylia.

Gęstość zaludnienia liczymy dzieląc liczbę ludności przez powierzchnię. Przykład: Szwecja ma 19,6 osoby na km².

💡 Pamiętaj: Większość ludzi unika pustyń, wysokich gór i obszarów polarnych - to bariery osadnicze.

Migracje i uchodźstwo

Emigracja to opuszczenie kraju, imigracja to przybycie do nowego miejsca. Uchodźstwo następuje przez konflikty zbrojne, a deportacja to przymusowe wysiedlenie.

Ludzie migrują z różnych powodów. Migracje swobodne: lepsza praca, wykształcenie, chęć zmiany. Migracje wymuszone: prześladowania polityczne, religijne czy społeczne.

Saldo migracji to różnica między imigrantami a emigrantami. W krajach wysoko rozwiniętych jest dodatnie - więcej ludzi przyjeżdża niż wyjeżdża.

"Drenaż mózgów" to emigracja wykształconych osób. Kraje tracą najlepszych specjalistów, co hamuje rozwój.

💡 Ważne: Migracje mogą być stałe lub okresowe, wewnętrzne lub zewnętrzne, swobodne lub wymuszone.

Odmiany ludzkie i zróżnicowanie językowe

Ludzkość dzieli się na trzy główne rasy: białą (europeidalna), czarną (negroidalna) i żółtą (mongoloidalna). Mieszanie ras dało mulattów, metysów i sambo.

Na świecie istnieje około 3000 języków żywych. Największa rodzina indoeuropejska obejmuje 45% ludności świata i dzieli się na grupy: indoirańską, ormiańską, grecką, celtycką, romańską i bałto-słowiańską (tu należy polski).

Najpowszechniejsze języki to: angielski, mandaryński, hindi, arabski, hiszpański i francuski. Angielski stał się językiem międzynarodowym przez kolonializm i dominację USA.

Analfabetyzm to brak umiejętności czytania, pisania i podstawowej matematyki. Największy problem w krajach rozwijających się, szczególnie wśród kobiet.

💡 Pamiętaj: Znajomość języków obcych, szczególnie angielskiego, otwiera drzwi do lepszej przyszłości!

Zróżnicowanie religijne ludności świata

Chrześcijaństwo (katolicyzm, protestantyzm, prawosławie) dominuje w Europie, obu Amerykach i części Afryki. Islam (sunnizm i szyizm) przeważa w Afryce Północnej i wielu krajach Azji.

Buddyzm znajdziesz w Azji Wschodniej, hinduizm głównie w Indiach, a judaizm w Izraelu i diasporze żydowskiej na całym świecie.

Religie wpływają na życie i gospodarkę. Chrześcijaństwo zachęca do pracy i przedsiębiorczości. Islam wprowadza ograniczenia żywieniowe (zakaz wieprzowiny i alkoholu) i społeczne (pozycja kobiet).

Buddyzm promuje ograniczoną konsumpcję, hinduizm zabrania zabijania krów, a judaizm wymaga przestrzegania szabatu i koszerności.

💡 Ważne: Różnice religijne mogą być źródłem konfliktów, ale też bogactwa kulturowego świata.

Sieć osadnicza na świecie

Wieś to zazwyczaj zatrudnienie w rolnictwie i rozproszona zabudowa. Miasto oferuje pracę w przemyśle i usługach, zwartą zabudowę i prawa miejskie.

Miasta pełnią różne funkcje: administracyjne (stolice), obronne, przemysłowe (Śląsk), komunikacyjne, portowe (Gdynia), kulturalne, religijne (Częstochowa), uzdrowiskowe (Ciechocinek) i naukowe.

Fizjonomia miast różni się regionalnie. Miasta amerykańskie: drapacze chmur, regularne ulice, dzielnice etniczne. Miasta arabskie: wąskie ulice, bogata ornamentyka. Miasta wschodnioazjatyckie: geometryczna regularność, często z murami.

Miasta europejskie mają strefy: centrum, tereny mieszkalne i przemysłowe. Różnią się stylem: śródziemnomorskie, renesansowe, socjalistyczne.

💡 Pamiętaj: Każde miasto ma swoją "osobowość" wynikającą z historii i kultury regionu.

Urbanizacja i typy zespołów miejskich

Urbanizacja to proces przenoszenia ludności do miast i wzrost ich znaczenia. Współczynnik urbanizacji pokazuje procent mieszkańców miast.

Urbanizacja pozorna występuje w krajach rozwijających się - ludzie uciekają z wsi do slumsów, nie poprawiając warunków życia. Przykłady: Argentyna (86%), Brazylia (77%).

Fazy urbanizacji: urbanizacja (przepływ do miast), suburbanizacja (rozrost przedmieść), dezurbanizacja (ucieczka z miast) i reurbanizacja (powrót do centrów).

Aglomeracja to intensywnie zabudowany obszar o dużej gęstości. Może być monocentryczna (Warszawa) lub policentryczna - konurbacja (Trójmiasto, Śląsk).

Megalopolis to system połączonych aglomeracji. Największe: BOSWASH (41 mln ludzi), CHIPITTS (35 mln), SANSAN (27,5 mln).

💡 Trend: Do 2050 roku 68% ludności będzie mieszkać w miastach!

Skutki urbanizacji

Urbanizacja niesie pozytywne skutki: lepszy dostęp do edukacji i służby zdrowia, rozwój komunikacji, większą świadomość ekologiczną i możliwości rozwoju.

Negatywne konsekwencje to zatłoczenie, smog, drogie mieszkania i ostra konkurencja na rynku pracy. Wyspa ciepła miejska podnosi temperaturę w miastach o kilka stopni.

Największe megalopolisy pokazują przyszłość urbanizacji. BOSWASH łączy Boston z Waszyngtonem przez Nowy Jork. SANSAN to kalifornijski korytarz między San Francisco a San Diego.

Miasta przyszłości muszą być smart cities - inteligentne, ekologiczne i przyjazne mieszkańcom. To znaczy: efektywna komunikacja, zielone technologie i wysoka jakość życia.

💡 Pamiętaj: Urbanizacja to nieodwracalny trend - ważne, by miasta rozwijały się zrównoważenie!