Funkcje miast i urbanizacja

Miasta pełnią różnorodne funkcje, które determinują ich charakter i rozwój. Do najważniejszych funkcji miast należą:

• Przemysłowa $np. Bełchatów$
• Transportowa $np. Krzyż Wielkopolski$
• Portowa $np. Gdańsk$
• Turystyczna $np. Międzyzdroje$
• Edukacyjna
• Penitencjarna $np. Rawicz$
• Uzdrowiskowa $np. Ciechocinek$

Definition: Urbanizacja to procesy prowadzące do zwiększania się powierzchni i liczby ludności miast.

Wskaźnik urbanizacji w Polsce obecnie wynosi około 60%. Od początku XXI wieku obserwuje się tendencję malejącą, podczas gdy od II wojny światowej do końca XX wieku tendencja była rosnąca $osiągając nawet 62$.

Highlight: Najszybszy proces urbanizacji w Polsce zachodził po II wojnie światowej i w latach 70. XX wieku, co było związane z industrializacją kraju.

Typy wsi i podział administracyjny Polski

Genetyczne typy wsi w Polsce obejmują:

1. Łańcuchówka $najczęściej w górach$
2. Owalnica
3. Szeregówka
4. Widlica
5. Okolnica
6. Rzędówka
7. Ulicówka
8. Wielodrożnica

Podział administracyjny Polski ma na celu ułatwienie zarządzania państwem. Obecny podział, obowiązujący od 1 stycznia 1999 roku, obejmuje:

• 16 województw
• Powiaty $w tym 66 miast na prawach powiatu$
• Gminy $miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie$

Vocabulary: Wskaźnik urbanizacji w Polsce województwa różni się znacząco, co odzwierciedla zróżnicowanie rozwoju regionalnego.

Migracje i struktura demograficzna

Migracja to dobrowolne przemieszczanie się ludności, prowadzące do zmiany miejsca zamieszkania na okres nie krótszy niż rok. Wyróżniamy następujące rodzaje migracji:

• Emigracja
• Imigracja
• Reemigracja
• Repatriacja

Definition: Saldo migracji to różnica między liczbą imigrantów a liczbą emigrantów.

Struktura płci i wieku w Polsce charakteryzuje się następującymi cechami:

• Wskaźnik feminizacji wynosi około 106 $106 kobiet na 100 mężczyzn$
• Przed 45. rokiem życia jest więcej mężczyzn, po 45. roku życia więcej kobiet
• Mężczyźni żyją krócej z powodu podejmowania zawodów wysokiego ryzyka, rzadszego poddawania się profilaktyce lekarskiej i częstszego korzystania z używek

Highlight: Liczba ludności w Polsce w 2024 roku wynosi około 38 milionów i ma tendencję spadkową.

Gęstość zaludnienia w Polsce

Gęstość zaludnienia w Polsce jest zróżnicowana regionalnie:

• Najmniejsza gęstość zaludnienia występuje w województwach podlaskim i warmińsko-mazurskim
• Największa gęstość zaludnienia jest w województwach śląskim i małopolskim

Example: Wysoka gęstość zaludnienia na Śląsku wynika z rozwiniętego przemysłu, który tworzy wiele miejsc pracy i przyciąga pracowników.

Niska gęstość zaludnienia w niektórych regionach jest spowodowana czynnikami naturalnymi $np. obszary bagienne$ oraz słabo rozwiniętym przemysłem, który nie zachęca do imigracji.

Highlight: Skutki urbanizacji obejmują zarówno pozytywne aspekty, jak rozwój infrastruktury i usług, jak i negatywne, takie jak zanieczyszczenie środowiska i problemy społeczne.

Migracje ludności

Definition: Migracja to dobrowolne przemieszczanie się ludności na okres nie krótszy niż rok.

Vocabulary: Rodzaje migracji:

• Emigracja $opuszczanie miejsca zamieszkania$
• Imigracja $przyjazd do nowego miejsca$
• Reemigracja $powrót do miejsca sprzed emigracji$
• Repatriacja $powrót po relokacji$

Highlight: Formy niedobrowolnego przemieszczania się: przesiedlenie, wysiedlenie, uchodźctwo, relokacja.

Demografia Polski

Highlight: Struktura płci i wieku w Polsce:

• Wskaźnik feminizacji wynosi około 106
• Przed 45. rokiem życia więcej mężczyzn
• Po 45. roku życia więcej kobiet

Example: Przyczyny krótszego życia mężczyzn:

• Podejmowanie zawodów wysokiego ryzyka
• Rzadsza profilaktyka lekarska
• Częstsze korzystanie z używek

Vocabulary: Gęstość zaludnienia jest najwyższa w województwach śląskim i małopolskim, najniższa w podlaskim i warmińsko-mazurskim.

Jednostki osadnicze i prawa miejskie

W Polsce wyróżniamy dwa główne typy jednostek osadniczych: miasta i wsie. Miasta to jednostki posiadające prawa miejskie, natomiast wsie to wszystkie pozostałe jednostki osadnicze. Kryteria przyznawania praw miejskich obejmują aspekty demograficzne $liczba ludności, gęstość zaludnienia$, fizjonomiczne $charakter zabudowy$ oraz ekonomiczne $struktura zatrudnienia$.

Highlight: W Polsce jest około 900 miast, a ich liczba rośnie. Najwięcej miast znajduje się w województwie wielkopolskim, a najmniej w podlaskim.

Vocabulary: Prawa miejskie to specjalny status nadawany miejscowościom, który wiąże się z określonymi przywilejami i obowiązkami.

Liczba wsi w Polsce wynosi około 40 tysięcy i ma tendencję spadkową. Najwięcej wsi znajduje się w województwie mazowieckim, a najmniej w śląskim.

Example: Przykładem miasta, które niedawno otrzymało prawa miejskie, jest Koszęcin w województwie śląskim $prawa miejskie od 1 stycznia 2024 roku$.