Pasy rzeźby terenu Polski
Pasy rzeźby terenu to kluczowe elementy krajobrazu Polski, które kształtują geograficzną różnorodność naszego kraju. Każdy pas charakteryzuje się specyficznymi cechami ukształtowania powierzchni, geologii i krajobrazu. W tej lekcji poznamy sześć głównych pasów rzeźby terenu Polski: pas wyżyn, pas gór, pas kotlin, pas nizin, pas pojezierzy i pas pobrzeży.
Pas wyżyn to obszar, którego rzeźba i powierzchnia zależą od budowy geologicznej. Na Wyżynie Lubelskiej charakterystycznym elementem krajobrazu są wąwozy lessowe.
Vocabulary: Less - skała osadowa pochodzenia eolicznego, składająca się głównie z pyłu kwarcowego.
Z kolei na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej występują liczne wapienne formy ostańcowe o różnorodnych kształtach.
Example: Maczuga Herkulesa w Ojcowskim Parku Narodowym jest przykładem charakterystycznej formy ostańcowej na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Pas gór tworzą Karpaty i Sudety. Najwyższym pasmem górskim są Tatry, które charakteryzują się typową wysokogórską rzeźbą terenu. Cechują ją duże wysokości względne, ostre górskie grzbiety i strome stoki. W Karkonoszach, będących częścią Sudetów, charakterystyczne są płaskie powierzchnie szczytowe oraz śródgórskie kotliny.
Pas kotlin to rozległe obniżenie między pasem wyżyn a Karpatami. Krainy te są połączone rowem tektonicznym, którego dnem płynie Wisła. W rzeźbie tego pasu przeważają tereny równinne i faliste oraz wysoczyzny nazywane płaskowyżami.
Pas nizin obejmuje płaski obszar o wysokościach nieprzekraczających 300 m n.p.m. W jego krajobrazie dominują równiny, a wzniesień jest niewiele. Charakterystyczne dla tego pasa są pradoliny oraz szerokie i płytkie doliny rzeczne. Występują tam także utrwalone przez roślinność wydmy śródlądowe.
Definition: Pradolina - szeroka dolina rzeczna utworzona przez wody topniejącego lądolodu w okresie plejstocenu.
Pas pojezierzy charakteryzuje się występowaniem w podłożu głazów narzutowych, glin polodowcowych oraz luźnych skał osadowych pozostawionych przez lądolód. Na pojezierzach występują liczne jeziora polodowcowe.
Highlight: Współcześnie najważniejszymi procesami rzeźbotwórczymi na obszarze Polski są erozja rzeczna i spłukiwanie.
Pas pobrzeży to przylegający do Morza Bałtyckiego, lekko falisty teren o niewielkich wysokościach bezwzględnych. Na tym obszarze występują różne typy wybrzeży, depresje (np. Żuławy Wiślane) oraz niewielkie pradoliny, jak pradolina Redy-Łeby.
Quote: "Pas pobrzeży to przylegający do Morza Bałtyckiego, lekko falisty teren o niewielkich wysokościach bezwzględnych."
Zrozumienie charakterystyki poszczególnych pasów rzeźby terenu jest kluczowe dla poznania krain geograficznych Polski i zrozumienia różnorodności krajobrazowej naszego kraju.
