II Faza rozwoju demograficznego

Druga faza obejmuje kraje we wczesnym etapie rozwoju gospodarczego. Charakteryzuje się następującymi cechami:

• Współczynnik urodzeń utrzymuje się na wysokim poziomie (powyżej 35%)
• Współczynnik zgonów spada do 15-20% dzięki poprawie warunków życia
• Występuje bardzo wysoki przyrost naturalny, prowadzący do eksplozji demograficznej
• Współczynnik dzietności wynosi od 4,5 do 6
• Średnia długość życia wynosi od 45 do 65 lat

Highlight: Eksplozja demograficzna w II fazie niesie za sobą poważne skutki gospodarcze, społeczne, ekonomiczne i demograficzne.

Przykład: 2 faza rozwoju demograficznego kraje to większość państw Afryki (np. Zambia, Angola, Malawi, Czad, Senegal, Nigeria) oraz niektóre kraje Azji (Afganistan, Bhutan, Jemen).

Piramida wieku dla krajów w II fazie jest zbliżona do trójkąta równoramiennego, lekko wklęsłego po bokach, co odzwierciedla utrzymującą się wysoką liczbę urodzeń i spadającą liczbę zgonów.

III Faza rozwoju demograficznego

Trzecia faza charakteryzuje się następującymi cechami:

• Spadająca wartość współczynnika urodzeń $25-30$
• Współczynnik zgonów poniżej 15%
• Zmniejszenie tempa wzrostu liczby ludności
• Przyrost naturalny na poziomie 10%
• Współczynnik dzietności wynosi 3 - 4,5
• Średnia długość życia wynosi od 55 do 65 lat

Przykład: 3 faza rozwoju demograficznego kraje to niektóre państwa Afryki $np. Mauretania, Gambia, Kenia, Kamerun, Tanzania$, Azji $Indie, Irak, Jordania, Pakistan, Filipiny$, Ameryki Łacińskiej $Gwatemala, Belize, Honduras, Haiti, Boliwia$ oraz Oceanii $Papua-Nowa Gwinea$.

Piramida wieku dla krajów w III fazie jest zbliżona kształtem do dzwonu, lekko rozchylona na dole. Charakteryzuje społeczeństwa, w których spada liczba urodzeń i zgonów, przy czym liczba zgonów spada szybciej niż liczba urodzeń.

IV Faza rozwoju demograficznego

Czwarta faza to etap przemiany gospodarczej oraz równowagi demograficznej. Charakteryzuje się następującymi cechami:

• Współczynnik urodzeń niższy niż 25%
• Współczynnik zgonów mniejszy niż 15%
• Współczynnik dzietności waha się od 2,1 do 3
• Długość życia wynosi od 65 do 75 lat

Przykład: 4 faza rozwoju demograficznego obejmuje większość imigracyjnych krajów Europy Zachodniej (np. Francja, Wielka Brytania), Oceanii, a także Stany Zjednoczone, Kanadę oraz większość krajów Ameryki Środkowej i Południowej (np. Brazylia) i niektóre kraje Azji (np. Turcja, Tajlandia, Sri Lanka).

Piramida wieku dla krajów w IV fazie jest zbliżona kształtem do dzwonu, silnie rozchylona na dole. Charakteryzuje społeczeństwa, w których spada liczba urodzeń i zgonów, przy czym liczba zgonów spada wolniej niż liczba urodzeń.

V Faza rozwoju demograficznego

Piąta faza, zwana również neomaltuzjańską, charakteryzuje się okresami regresu demograficznego. Główne cechy tej fazy to:

• Niski współczynnik zgonów
• Ujemny lub bliski zeru przyrost naturalny
• Współczynnik dzietności utrzymuje się poniżej 2
• Długość życia wynosi powyżej 75 lat

Highlight: 5 faza rozwoju demograficznego jest charakterystyczna dla wysoko rozwiniętych krajów, gdzie obserwuje się starzenie się społeczeństwa i spadek liczby ludności.

Przykład: 5 faza rozwoju demograficznego kraje to m.in. Japonia, Niemcy, Włochy oraz kraje skandynawskie.

Vocabulary: Model przejścia demograficznego to teoretyczny opis zmian w strukturze ludności, obejmujący wszystkie pięć faz rozwoju demograficznego.

Warto zauważyć, że w której fazie rozwoju demograficznego jest Polska zależy od analizowanych wskaźników. Obecnie Polska znajduje się na pograniczu IV i V fazy, z tendencją do wchodzenia w V fazę ze względu na niski współczynnik dzietności i starzenie się społeczeństwa.

Highlight: Znajomość faz rozwoju demograficznego pozwala lepiej zrozumieć przyczyny eksplozji demograficznej w niektórych regionach świata oraz problemy związane ze starzeniem się społeczeństw w krajach rozwiniętych.

Analizując przyrost naturalny w Afryce i przyrost naturalny w Azji, można zauważyć, że wiele krajów tych kontynentów znajduje się w II lub III fazie rozwoju demograficznego, co tłumaczy wysokie wskaźniki urodzeń i szybki wzrost liczby ludności.

Example: Dlaczego w Afryce rodzi się dużo dzieci i dlaczego w krajach biednych jest wysoki przyrost naturalny? Wynika to m.in. z tradycyjnego modelu rodziny, niskiego poziomu edukacji seksualnej, ograniczonego dostępu do antykoncepcji oraz postrzegania dzieci jako zabezpieczenia na starość.

Porównując dzietność w Afryce i dzietność w Europie, widać wyraźne różnice wynikające z odmiennych faz rozwoju demograficznego, w których znajdują się kraje tych kontynentów. Podczas gdy wiele krajów afrykańskich charakteryzuje się wysoką dzietnością (II i III faza), większość krajów europejskich zmaga się z niską dzietnością (IV i V faza).

Example: Przyrost naturalny Nigeria jest jednym z najwyższych na świecie, co plasuje ten kraj w II fazie rozwoju demograficznego i przyczynia się do szybkiego wzrostu ludności Afryki, co można zaobserwować na wykresach demograficznych.

V faza rozwoju demograficznego

V faza rozwoju demograficznego, zwana neomaltuzjańską, charakteryzuje się następującymi cechami:

• Występują okresy regresu demograficznego
• Niski współczynnik zgonów
• Ujemny lub bliski zeru przyrost naturalny
• Współczynnik dzietności utrzymuje się poniżej 2
• Długość życia wynosi powyżej 75 lat

Vocabulary: Regres demograficzny - zjawisko polegające na spadku liczby ludności na danym obszarze.

Highlight: V faza rozwoju demograficznego stanowi wyzwanie dla wielu rozwiniętych krajów, które muszą radzić sobie z problemami starzejącego się społeczeństwa i niskiego przyrostu naturalnego.

Charakterystyka faz rozwoju demograficznego

Fazy rozwoju demograficznego to model opisujący zmiany w strukturze ludności na przestrzeni czasu. Model ten wyróżnia 5 głównych etapów, przez które przechodzą społeczeństwa w miarę rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego.

Definicja: Fazy rozwoju demograficznego to model teoretyczny opisujący zmiany w strukturze ludności, charakteryzujący się różnymi wskaźnikami urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego.

I Faza rozwoju demograficznego

Pierwsza faza jest charakterystyczna dla państw o niskim poziomie rozwoju gospodarczego. W tej fazie:

• Współczynniki zgonów i urodzeń są do siebie zbliżone
• Występuje mały przyrost naturalny
• Wahania liczby urodzeń i zgonów są wynikiem wojen, epidemii i klęsk głodu
• Współczynnik urodzeń jest wyższy niż 35%, a zgonów - wyższy niż 30%
• Współczynnik dzietności wynosi ponad 6
• Przeciętna długość życia nie przekracza 45 lat

Przykład: 1 faza rozwoju demograficznego kraje to m.in. Niger, Uganda, Mali, Somalia, Burundi, Burkina Faso i Etiopia.

Piramida wieku dla krajów w I fazie jest zbliżona do trójkąta równoramiennego, silnie wklęsłego po bokach, co odzwierciedla dużą liczbę urodzeń i zgonów.