Ruchy masowe i krasowienie
Ruchy masowe to procesy geologiczne polegające na przemieszczaniu się materiału skalnego pod wpływem siły ciężkości na nachylonych powierzchniach, zwanych stokami. Zachodzą one, gdy równowaga stoku zostaje zaburzona przez różne czynniki naturalne lub antropogeniczne.
Definicja: Stok to nachylona powierzchnia łącząca wierzchołek z podnóżem.
Czynniki zaburzające równowagę stoku i prowadzące do ruchów masowych to:
- Trzęsienia ziemi
- Podcięcie stoku przez erozję
- Nasączenie zwietrzeliny wodą z opadów
Vocabulary: Soliflukcja - proces występujący, kiedy wieloletnia zmarzlina rozmarza i spływa po stoku po zamarzniętej warstwie.
Vocabulary: Cieczenie - proces występujący, kiedy warstwa zwietrzeliny spełza pod pokrywą roślinną, poniżej strefy korzeniowej.
Główne rodzaje ruchów masowych to:
-
Opadanie - polega na odrywaniu się i przemieszczaniu w dół stoku pojedynczych, niewielkich okruchów skalnych. W efekcie powstaje usyp i stożek usypiskowy.
-
Obrywanie - nagłe oberwanie się dużych mas skalnych i gromadzenie się ich u podnóża stoku. Tworzy się blokowisko skalne.
-
Osuwanie - gwałtowne zsunięcie się zwietrzeliny lub luźnych skał w dół stoku. Skutkuje powstaniem niszy osuwiskowej i jęzora osuwiskowego.
-
Spływanie - proces zachodzący podczas dużych opadów deszczu.
-
Spełzywanie - powolne zsuwanie się zwietrzeliny.
Highlight: Grawitacyjne ruchy masowe są ważnym czynnikiem kształtującym rzeźbę terenu, szczególnie w obszarach górskich i wyżynnych.
Osobnym procesem jest krasowienie, czyli rozpuszczanie skał węglanowych (np. wapieni), siarczanowych (np. gipsu) i chlorkowych (np. soli kamiennej).
Czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania skał w procesie krasowienia to:
- Ilość wody opadowej
- Ilość CO₂ rozpuszczonego w wodzie
- Temperatura wody (im wyższa, tym więcej CO₂ może się rozpuścić)
- Pokrywa roślinna i glebowa
- Rodzaj skały
- Ukształtowanie terenu
Example: Formy podziemne powstające w jaskiniach w wyniku krasowienia to m.in. stalagnaty, stalagmity, stalaktyty, draperie i misy martwicowe.
Highlight: Czynniki wpływające na rozpuszczalność substancji w procesie krasowienia mają kluczowe znaczenie dla tempa i intensywności tego zjawiska geologicznego.
