Jednostki tektoniczne Polski

Jednostki tektoniczne Polski dzielą się na trzy główne obszary:

1. Platforma Wschodnioeuropejska - obejmuje północno-wschodnią część kraju, składając się z fundamentu krystalicznego i młodszej pokrywy osadowej.

2. Obszar fałdowań paleozoicznych - rozciąga się od Sudetów po platformę wschodnioeuropejską, obejmując m.in. Sudety i Góry Świętokrzyskie.

3. Obszar fałdowań alpejskich - związany z kolizją płyt litosfery, obejmuje Karpaty i zapadlisko przedkarpackie.

Highlight: Platforma Wschodnioeuropejska zawiera mniejsze jednostki, takie jak wyniesienie mazursko-suwalskie czy obniżenie podlaskie.

Vocabulary: Monoklina Przedsudecka - jednostka geologiczna stanowiąca przejście między platformą paleozoiczną a blokiem przedsudeckim.

Zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Polski jest również widoczne w formach polodowcowych, takich jak:

• Formy akumulacyjne: głazy narzutowe, sandry, ozy, kemy
• Formy erozyjne: rynny polodowcowe, pradoliny

Example: Najwyższe wzniesienia na pojezierzach to Wieżyca (Pojezierze Kaszubskie) i Dylewska Góra (Pojezierze Mazurskie).

Typy genetyczne jezior w Polsce

Typy genetyczne jezior w Polsce obejmują:

1. Jeziora polodowcowe:

   • Morenowe (np. Śniardwy, Mamry)
   • Rynnowe (np. Gopło, Jeziorak)
   • Wytopiskowe (oczka polodowcowe)
   • Cyrkowe (np. Morskie Oko, Czarny Staw)

2. Jeziora deltowe (np. Drużno w delcie Wisły)

3. Jeziora zakolowe (np. Jezioro Czerniakowskie)

4. Jeziora przybrzeżne (np. Łebsko, Jamno)

5. Jeziora krasowe

6. Jeziora antropogeniczne

Highlight: Największe jeziora w Polsce to Śniardwy, Mamry i Łebsko.

Vocabulary: Jezioro cyrkowe - jezioro powstałe w zagłębieniu wyżłobionym przez lodowiec górski.

Klimat peryglacjalny i sieć rzeczna Polski

Klimat peryglacjalny w Polsce pozostawił po sobie charakterystyczne formy, takie jak:

• Gołoborza w Górach Świętokrzyskich
• Pokrywy lessowe na Wyżynie Sandomierskiej i Nizinie Lubelskiej
• Wydmy śródlądowe w Kotlinie Warszawskiej i Kotlinie Toruńskiej

Sieć rzeczna Polski charakteryzuje się następującymi cechami:

1. 99,81% powierzchni kraju należy do zlewiska Morza Bałtyckiego.
2. Największe dorzecza to Wisła i Odra.
3. Występuje asymetria dorzeczy - lewe dopływy są dłuższe od prawych.
4. Większość rzek ma przebieg południkowy.
5. Ustrój rzek jest przeważnie śnieżno-deszczowy.

Definition: Pradolina - szeroka dolina powstała w wyniku odpływu wód lodowcowych.

Example: Przykłady pradolin w Polsce: Toruńsko-Eberswaldzka, Warszawsko-Berlińska, Barycko-Głogowska.