Republika i dyktatura Olivera Cromwella

Po egzekucji króla Karola I Stuarta, Anglia została przekształcona w republikę. Jednak szybko przekształciła się ona w dyktaturę wojskową pod przywództwem Olivera Cromwella.

Definition: Dyktatura wojskowa to forma rządów, w której władzę sprawuje wojsko lub jego przywódca, często z pominięciem demokratycznych instytucji.

Cromwell, będący purytaninem i dowódcą armii, objął pełnię władzy i został mianowany lordem protektorem. Jego rządy charakteryzowały się:

1. Ostatecznym podporządkowaniem Irlandii, gdzie Cromwell wprowadził krwawy terror.
2. Rozszerzeniem zamorskich kolonii Anglii, wykorzystując jej potęgę morską.
3. Zdobyciem holenderskiej kolonii Nowy Amsterdam, przemianowanej na Nowy York.

Quote: "Anglia, będąca w tym czasie morską potęgą, rozszerzyła swoje zamorskie kolonie."

Po śmierci Cromwella w 1658 roku, Anglicy zaczęli domagać się powrotu dynastii Stuartów. W 1660 roku nastąpiła restauracja Stuartów, którzy ponownie objęli tron angielski.

Highlight: Restauracja Stuartów w 1660 roku pokazuje, że mimo rewolucyjnych zmian, część społeczeństwa angielskiego nadal była przywiązana do idei monarchii.

Chwalebna Rewolucja i ustanowienie monarchii parlamentarnej

Powrót Stuartów na tron nie zakończył konfliktów w Anglii. Królowie z tej dynastii ponownie próbowali wzmocnić swoją władzę, co doprowadziło do kolejnego kryzysu politycznego.

Przełomowym momentem okazało się przejście króla Jakuba II Stuarta na katolicyzm i jego próba zrównania w prawach katolików z protestantami. Te działania spotkały się z silnym sprzeciwem protestanckiej większości w Anglii.

W 1688 roku doszło do bezkrwawego zamachu stanu, znanego jako Chwalebna Rewolucja. W jej wyniku:

1. Jakub II Stuart został odsunięty od władzy i zmuszony do ucieczki do Francji.
2. Koronę przekazano jego córce Marii i jej mężowi Wilhelmowi Orańskiemu, księciu Holandii, którzy byli protestantami.

Vocabulary: Zamach stanu to niezgodne z prawem przejęcie władzy w państwie, często przeprowadzane z użyciem siły.

Kluczowym efektem Chwalebnej Rewolucji było uchwalenie przez parlament Deklaracji praw $Bill of Rights$, która:

• Rozszerzała prawa parlamentu
• Ograniczała władzę królewską
• Stała się podstawą do stworzenia w Anglii monarchii parlamentarnej

Definition: Monarchia parlamentarna to system rządów, w którym monarcha pełni głównie funkcje reprezentacyjne, a realną władzę sprawuje parlament i rząd wyłoniony z większości parlamentarnej.

Dodatkowo, wprowadzono prawo Habeas corpus, które chroniło obywateli przed bezprawnym aresztowaniem.

Highlight: Ustanowienie monarchii parlamentarnej w Anglii było przełomowym wydarzeniem, które wpłynęło na rozwój demokracji w Europie i na świecie.

W 1707 roku doszło do połączenia Anglii i Szkocji unią realną, co dało początek Wielkiej Brytanii. W nowo powstałym państwie wykształcił się system dwupartyjny:

1. Torysi - zwolennicy silnej władzy króla
2. Wigowie - zwolennicy silnego parlamentu

Te partie stały się podstawą nowoczesnego systemu politycznego Wielkiej Brytanii.

Example: System dwupartyjny w Wielkiej Brytanii, z podziałem na torysów i wigów, stał się wzorem dla wielu innych demokracji parlamentarnych na świecie.

Początki konfliktu między królem a parlamentem

Monarchia parlamentarna w Anglii zaczęła kształtować się w XVII wieku w wyniku narastającego konfliktu między królem a parlamentem. W tym okresie Anglia była połączona unią personalną ze Szkocją, a władzę sprawowała dynastia Stuartów.

Highlight: Królowie z dynastii Stuartów dążyli do wzmocnienia swojej władzy, przestali zwoływać parlament i nakładali podatki bez jego zgody.

Przeciwko takiemu postępowaniu władców wystąpiły różne grupy społeczne, w tym:

• średnia i uboga szlachta
• kupcy
• rzemieślnicy
• zamożne chłopstwo
• purytanie

Vocabulary: Purytanie to radykalni protestanci, którzy dążyli do zreformowania Kościoła anglikańskiego zgodnie z naukami Jana Kalwina.

Narastający konflikt doprowadził do wybuchu wojny domowej w Anglii w latach 1640-1649. Zakończyła się ona klęską króla i jego zwolenników. W 1649 roku, na podstawie wyroku sądu, publicznie ścięto króla Karola I Stuarta. To wydarzenie stanowiło przełom w historii Anglii i otworzyło drogę do głębokich zmian ustrojowych.

Example: Ścięcie Karola I Stuarta było bezprecedensowym wydarzeniem w historii Europy, gdyż po raz pierwszy monarcha został osądzony i stracony przez własnych poddanych.