Ateny - kolebka demokracji
Położenie Aten z urozmaicona linią brzegową sprzyjało rozwojowi handlu, co z czasem przyczyniło się do narodzin demokracji. W VIII wieku p.n.e. władzę sprawowała arystokracja, a najwyższymi urzędnikami było 9 archontów, którzy po zakończeniu kadencji wchodzili w skład areopagu.
Pierwsze próby reform podjął Drakon w 621 r. p.n.e., spisując surowe prawo zwyczajowe, które miało ograniczyć nadużycia arystokratów. Przełomowe zmiany wprowadził jednak Solon, który jako archont od 594 r. p.n.e. przeprowadził reformy społeczne, gospodarcze i ustrojowe. Najważniejszą z nich było "strząśnięcie długów", czyli anulowanie zadłużenia biedniejszych obywateli.
Solon stworzył system oligarchiczny oparty na władzy najbogatszych. Powołał Radę 400 z przedstawicielami czterech jednostek terytorialnych polis oraz sąd ludowy rozstrzygający sprawy publiczne i rozliczający urzędników. Te zmiany nie zadowoliły wszystkich, co doprowadziło do walk między rodami i w rezultacie do przejęcia władzy przez tyranów z dynastii Pizystratydów 561−510p.n.e..
Warto wiedzieć! Mimo że słowo "tyrania" ma dziś negatywne znaczenie, w starożytnej Grecji oznaczało po prostu władzę zdobytą w sposób niedemokratyczny, niekoniecznie sprawowaną okrutnie.
Klejstenes 508−507p.n.e. przekształcił Ateny w państwo demokratyczne, zwiększając liczbę fyli (jednostek terytorialnych) do 10 i tworząc Radę 500. Perykles natomiast umocnił ustrój demokratyczny, wzmacniając uprawnienia Rady 500 i sprawując urząd stratega.
W V wieku p.n.e. demokracja ateńska osiągnęła rozkwit. Główną rolę odgrywały organy kolegialne: zgromadzenie ludowe i Rada 500. Każdy obywatel miał równe prawo głosu i mógł pełnić funkcje publiczne. W obronie przed nadużyciami wprowadzono ostracyzm – możliwość 10-letniego wygnania osoby zagrażającej demokracji.
Społeczeństwo Aten było podzielone na trzy grupy: obywateli z pełnią praw i obowiązków, metojków (cudzoziemców płacących podatki) oraz niewolników podlegających całkowicie swoim panom. Obywatele musieli płacić podatki i służyć w wojsku podczas wojny.