Europa w XVII wieku - Geneza i przebieg wojny trzydziestoletniej
Przyczyny wojny trzydziestoletniej sięgają głęboko w strukturę polityczną i religijną ówczesnej Europy. Rozdrobnienie polityczne i rozbicie religijne Niemiec stworzyły podatny grunt pod konflikt na szeroką skalę. Szczególnie istotna była sytuacja w Królestwie Czeskim, które od 1526 roku znajdowało się pod panowaniem Habsburgów. Odrodzenie narodowe Czechów oraz narastający konflikt religijny doprowadziły do wybuchu powstania w 1618 roku.
Highlight: Druga defenestracja praska w 1618 roku, podczas której czescy protestanci wyrzucili przez okno posłów cesarskich, stanowiła symboliczny początek wojny trzydziestoletniej.
Przebieg wojny trzydziestoletniej można podzielić na kilka kluczowych etapów:
-
Powstanie czeskie 1618−1620: Zakończone klęską wojsk czeskich w bitwie pod Białą Górą w 1620 roku.
-
Interwencja Danii 1625−1629: Król Chrystian IV wkroczył do posiadłości Habsburgów, ale seria zwycięstw wojsk cesarskich pod dowództwem Albrechta von Wallensteina zmusiła Danię do wycofania się z konfliktu.
-
Udział Szwecji 1630−1635: Gustaw II Adolf wkroczył na terytorium Rzeszy. Mimo początkowych sukcesów, w tym zwycięstwa pod Lützen w 1632 roku gdziezginąłsamkroˊlszwedzki, Habsburgowie odzyskali przewagę po bitwie pod Nördlingen w 1634 roku.
-
Zaangażowanie Francji 1635−1648: Francja wypowiedziała wojnę Hiszpanii, a jej zwycięstwo pod Rocroi w 1643 roku znacząco wpłynęło na przebieg konfliktu.
Vocabulary: Karakol - taktyka rajtarii polegająca na podjeżdżaniu do nieprzyjaciela, oddaniu strzału i wycofaniu się.
Wojna trzydziestoletnia zakończyła się podpisaniem pokoju westfalskiego w 1648 roku, który na nowo ukształtował mapę polityczną Europy.
Wojskowość siedemnastowiecznej Europy przeszła znaczące zmiany w trakcie tego konfliktu. Rozwinęły się nowe formacje i taktyki:
- Kawaleria: Wprowadzono rajtarię - kawalerię uzbrojoną w broń palną, stosującą taktykę karakolu.
- Piechota: Popularne stały się formacje takie jak hiszpańskie tercios, składające się z czworoboków pikinierów osłanianych przez strzelców. Wynaleziono bagnet, a szyk linearny i taktyka kolumnowo-tyralierska zrewolucjonizowały sposób prowadzenia walki.
Definition: Tercios - hiszpańska formacja piechoty składająca się z czworoboków pikinierów i osłaniających ich strzelców.
Warto podkreślić, że wojna trzydziestoletnia miała niezwykle niszczycielski charakter. Powszechne stało się nakładanie kontrybucji na podbite tereny, co prowadziło do ruiny ekonomicznej wielu regionów Europy.
