Greckie poleis - narodziny i rozwój
Okres archaiczny VII−VIw.p.n.e. przyniósł Grecji odrodzenie po "wiekach ciemnych". W tym czasie nastąpił rozwój handlu, Grecy stali się bardziej mobilni, a ich kultura rozkwitła. Właśnie wtedy powstała charakterystyczna dla Grecji forma państwowości - polis, czyli miasto-państwo.
Greckie poleis były niewielkimi jednostkami o ograniczonej liczbie ludności. Obywatelami mogli być wyłącznie mężczyźni, którzy mieli prawo uczestniczyć w zgromadzeniach ludowych i podejmować najważniejsze decyzje. Każdy obywatel miał też obowiązek obrony swojego miasta-państwa podczas wojny.
W poleis funkcjonowały różne ustroje: monarchia, oligarchia (rządy bogatych lub arystokracji) oraz demokracja. Czasem władzę tymczasowo przejmowali tyrani. Ważną zmianą militarną była tzw. "rewolucja hoplicka" - pojawienie się ciężkozbrojnych piechurów (hoplitów), którzy walczyli w formacji zwanej falangą. To umożliwiło większej liczbie obywateli udział w obronie polis i doprowadziło do konfliktów z arystokracją.
Ciekawostka! Skoro bronisz miasta, powinieneś mieć wpływ na jego losy - taka logika stała za żądaniami zwykłych obywateli, którzy jako hoplici walczyli za swoje polis. To jeden z pierwszych przykładów walki o prawa polityczne w historii!
Przeludnienie i niedostatek ziemi doprowadziły do zjawiska wielkiej kolonizacji. Grecy zakładali nowe osady na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego. Kolonie były niezależnymi państwami, ale utrzymywały więzi handlowe i kulturowe z metropoliami. Mimo geograficznego rozproszenia, wszystkich Greków łączyło poczucie wspólnoty oparte na wspólnym pochodzeniu, języku, miejscach kultu oraz tradycjach.