ZSRS po II wojnie światowej
Po wojnie Związek Radziecki znacznie powiększył swoje terytorium. Wcielił Litwę, Łotwę, Estonię, wschodnie kresy Polski, Ruś Zakarpacką oraz Besarabię. Co więcej, podporządkował sobie całą Europę Środkowo-Wschodnią, tworząc strefę wpływów.
Na wcielonych terenach prowadzono brutalną sowietyzację i wyniszczano lokalne elity. W krajach bloku wschodniego (tzw. demoludach) wprowadzono system charakteryzujący się: ateizmem, monopartyjnością, masowymi aresztowaniami, nacjonalizacją przemysłu, kolektywizacją rolnictwa i indoktrynacją. Władze komunistyczne stworzyły rozbudowany aparat represji, ograniczały wyjazdy na Zachód i reglamentowały towary.
Kraje podporządkowane ZSRS (Polska, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria i NRD) utworzyły w 1949 r. Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), a w 1955 r. Układ Warszawski - wojskowy sojusz pod sowieckim przywództwem.
⚠️ Pamiętaj! Wszystkie kraje bloku wschodniego miały narzucone z Moskwy wzorce polityczne, gospodarcze i społeczne - żaden aspekt życia nie pozostawał bez kontroli.
Odwilż w bloku wschodnim
Po śmierci Stalina w 1953 r. władzę w ZSRS przejął Nikita Chruszczow. W 1956 r. podczas XX Zjazdu KPZS wygłosił tajny referat krytykujący Stalina, co dało początek odwilży politycznej. Rozpoczęto destalinizację - zrezygnowano z terroru jako metody rządzenia, ogłoszono amnestię dla więźniów i złagodzono cenzurę.
Powstanie węgierskie 1956
23 października 1956 r. na Węgrzech wybuchło powstanie przeciwko sowieckiej dominacji. Na czele rządu stanął Imre Nagy, który wprowadził demokratyczne reformy i zapowiedział wyjście Węgier z Układu Warszawskiego.
Powstanie zostało brutalnie stłumione przez wojska sowieckie 4 listopada 1956 r. W wyniku walk zginęło 2 tysiące Węgrów, a 200 tysięcy uciekło z kraju. Nagy został później skazany i powieszony. Organizacja Narodów Zjednoczonych wydała jedynie rezolucję, uznając powstanie za wewnętrzną sprawę bloku wschodniego.