Kampania wrześniowa - początek II wojny światowej

Wrzesień 1939 roku zmienił bieg historii na zawsze. Kampania wrześniowa to obrona Polski przed atakiem III Rzeszy i ZSRR - pierwszy etap wojny, która pochłonie miliony istnień ludzkich.

Niemcy przygotowywali się do wojny systematycznie. Pierwotnie Hitler chciał zaatakować 26 sierpnia, ale sojusz Polski z Wielką Brytanią pokrzyżował mu plany. Plan "Fall Weiss" (Plan Biały) zakładał błyskawiczną wojnę - blitzkrieg - atak ze wszystkich stron jednocześnie.

Prowokacja glinicka z 31 sierpnia 1939 dała Hitlerowi pretekst do ataku. Niemcy przebrali się w polskie mundury, zaatakowali własną radiostację w Gliwicach i podłożyli ciała niemieckich więźniów. Reinhard Heydrich osobiście organizował tę fałszywką.

1 września o 4:45 pancernik "Schleswig-Holstein" ostrzelał Westerplatte, a Luftwaffe zbombardowała bezbronny Wieluń. Wojna się rozpoczęła, a Europa stanęła w płomieniach.

💡 Pamiętaj: Niemcy skoncentrowali aż 80% swoich wojsk lądowych przeciwko Polsce - to pokazuje, jak poważnie traktowali polską armię!

Pierwsze dni wojny - bohaterska obrona

Pierwsza faza walk to bitwa graniczna $1-3 września$, która pokazała determinację polskich żołnierzy. Obrona Westerplatte trwała siedem dni - 200 żołnierzy pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego stawiało opór całej potędze niemieckiej marynarki.

Bitwa pod Mokrą (1 września) przeszła do legendy, gdy Wołyńska Brygada Kawalerii pułkownika Juliana Filipowicza zniszczyła kilkadziesiąt niemieckich czołgów. To był pierwszy sukces polskiego oręża, choć bitwa zakończyła się odwrotem.

3 września Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom, ale... nie robiły nic! "Dziwna wojna" trwała do kwietnia 1940 - zamiast atakować, zachodni sojusznicy zrzucali nad Niemcami ulotki propagandowe. Francuzi czuli się bezpiecznie za linią Maginota.

Konferencja w Abbeville (12 września) ostatecznie pogrzebała polskie nadzieje na pomoc zachodu. Premiers Daladier i Chamberlain, zwolennicy polityki appeasementu, postanowili nie działać.

💡 Ważne: Bitwa pod Wizną $7-10 września$ nazywana jest "polskimi Termopilami" - kapitan Władysław Raginis wysadził się granatem, żeby nie dostać się w ręce wroga.

Upadek - atak z dwóch stron

17 września Polska stanęła przed dramatem - Armia Czerwona przekroczyła wschodnią granicę. Stalin cyniczne oświadczył polskiemu ambasadorowi Wacławowi Grzybowskiemu, że "państwo polskie przestało istnieć".

Na wschodzie bronił się tylko słaby Korpus Ochrony Pogranicza - kilka tysięcy żołnierzy przeciwko całej potędze sowieckiej. Naczelny wódz Edward Rydz-Śmigły wydał rozkaz, żeby nie walczyć z ZSRR, co dodatkowo pogrążyło sytuację.

Prezydent Ignacy Mościcki i naczelny wódz przekroczyli granicę rumuńską 17/18 września i zostali internowani. To załamało morale wojska - wódz uciekł, zostawiając żołnierzy samych sobie.

22 września siły niemieckie i sowieckie połączyły się, a 28 września podpisano II pakt Ribbentrop-Mołotow i skapitulowała Warszawa. Prezydent Warszawy Stefan Starzyński, który przygotował miasto do obrony, został uwięziony.

💡 Pamiętaj: Obrona Grodna $20-22 września$ to symbol walki na wschodzie - Sowieci rozstrzelali kilkuset jeńców, łamiąc prawo międzynarodowe.

Ostatnie walki i przyczyny klęski

Ostatnie bastiony polskiego oporu padały jeden po drugim. Bitwa pod Kockiem $2-6 października$ była ostatnią bitwą kampanii - generał Franciszek Kleeberg musiał skapitulować z braku amunicji, mimo że niemal wygrywał.

Na Helu walczono do 2 października pod dowództwem admirała Józefa Unruga. Ten oficer niemieckiego pochodzenia wielokrotnie odrzucał propozycje przejścia na stronę niemiecką - pozostał wierny Polsce do końca.

Pierwsze zbrodnie hitlerowskie zaczęły się już podczas walk. Zginęło 70-80 tysięcy polskich żołnierzy, prawie 700 tysięcy dostało się do niewoli, a ponad 16 tysięcy zostało wymordowanych.

Przyczyny klęski były wielorakie: fatalne położenie geograficzne (atak z trzech stron), atak ZSRR, nacisk na Rumunię prowadzący do internowania władz, niemiecka koncepcja blitzkriegu i przytłaczająca przewaga liczebna wroga.

💡 Ciekawostka: Niemcy użyli przeciwko Polsce 60% swojego lotnictwa - to więcej niż później przeciwko Francji czy Wielkiej Brytanii!

Ekspansja Stalina i Hitlera

Pakt Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 podzielił Europę między dwóch dyktatorów. Finlandia, Estonia i Łotwa trafiły do sowieckiej strefy wpływów, Polska została podzielona po połowie, a Litwa początkowo należała do Niemiec.

II pakt Ribbentrop-Mołotow z 28 września "poprawił" granice - ZSRR oddał Lubelsczyznę za wschodnie Mazowsze i Litwę. Najgorsze było zobowiązanie, że nigdy nie pozwolą na odtworzenie państwa polskiego.

Stalin szybko przystąpił do realizacji swoich planów. Wojna zimowa z Finlandią $30 listopada 1939 - 13 marca 1940$ miała być spacerkiem, ale fińska linia Mannerheima pod dowództwem Carla Gustafa Mannerheima stawiała zaciekły opór.

Finowie walczyli bohatersko - snajper Simo Häyhä, zwany "białą śmiercią", zabił setki sowieckich żołnierzy. Finlandia zachowała niepodległość, ale straciła 10% terytorium i musiała przesiedlić 12% ludności.

💡 Ważne: Jesienią 1939 Stalin siłą umieścił swoje bazy w krajach bałtyckich, a później oskarżył je o ataki na te bazy - typowy sowiecki pretekst do okupacji.

Niemieckie podboje na zachodzie

Hitler nie próżnował - inwazja na Danię i Norwegię 9 kwietnia 1940 miała zabezpieczyć dostawy rudy żelaza i zablokować pomoc dla Wielkiej Brytanii. Dania poddała się natychmiast, Norwegia walczyła wspomagana przez norweskich faszystów Vidkuna Quislinga.

Kampania francuska "Fall Gelb" rozpoczęła się 10 maja 1940. W ciągu trzech tygodni Niemcy zdobyli Luksemburg, Holandię i Belgię. Francuzi, którzy czuli się bezpieczni za linią Maginota, zostali totalnie zaskoczeni.

14 czerwca 1940 Niemcy zajęli Paryż bez walki. Nowym premierem został Philippe Pétain - kolaborant, który utworzył marionetkowe państwo Vichy. Francja zaczęła dostarczać Niemcom broń i wydawać Żydów na śmierć.

Rozejm w Compiègne (22 czerwca 1940) podpisano w tym samym wagonie, co rozejm z 1918 roku - Hitler chciał upokorzyć Francuzów. Alzacja i Lotaryngia wróciły do Niemiec, a północna Francja znalazła się pod okupacją.

💡 Pamiętaj: Podczas ewakuacji z Dunkierki Brytyjczycy musieli zostawić całą broń na plażach - Hitler pozwolił im uciec, bo liczył na separatystyczny pokój.

Bitwa o Anglię i dalsze podboje

Bitwa o Anglię $10 lipca - 31 października 1940$ miała złamać brytyjski opór. Hitler liczył na zniszczenie Royal Air Force, ale premier Winston Churchill nie zamierzał się poddawać. Niemcy rzucili do walki 2,5 tysiąca samolotów przeciwko 800 brytyjskim.

Brytyjczycy mieli jednak przewagę - radary wykrywały nadlatujące samoloty, a w walkach uczestniczyli piloci z całego świata, w tym polskie dywizjony 302 i 303. Dodatkowo złamano kod niemieckiej enigmy i odczytywano ich depesze.

Na Bałkanach Niemcy musieli ratować Mussoliniego, który utknął w Grecji. W kwietniu 1941 podbili Jugosławię i Grecję. W Jugosławii utworzyli faszystowskie państwo chorwackie pod Ante Pavelićem.

Jugosłowiańska partyzantka podzieliła się na czetników Draży Mihailovicia i komunistów Josipa Broza Tito. To Tito ostatecznie przejmie władzę po wojnie.

💡 Ciekawostka: Polski dywizjon 303 w bitwie o Anglię zestrzelił więcej niemieckich samolotów niż jakiekolwiek inne dwa dywizjony razem wzięte!

Operacja Barbarossa - największy błąd Hitlera

Już w "Mein Kampf" Hitler planował ekspansję na wschód, żeby zapewnić rasie niemieckiej lebensraum (przestrzeń życiową). 18 grudnia 1940 wydał dyrektywę "Barbarossa" - w ciągu 4-5 miesięcy miał rozbić Armię Czerwoną.

22 czerwca 1941 Hitler popełnił największy błąd w życiu - otworzył drugi front, atakując ZSRR. Operacja "Barbarossa" początkowo przynosiła sukcesy - Sowieci stracili ogromne ilości wojska, Ukrainę i Białoruś.

3 lipca Stalin ogłosił "Wielką Wojnę Ojczyźnianą", żeby pobudzić patriotyzm Rosjan. NKWD pilnowało, żeby nikt się nie wycofywał - rozstrzeliwano każdego dezertera.

Na okupowanych terenach Niemcy początkowo pozwalali na tworzenie szkół i struktur administracyjnych pod swoją kontrolą. Wielu miejscowych przystępowało do współpracy, tworząc oddziały Waffen-SS.

Po ataku na ZSRR Wielka Brytania i USA zaczęły wspierać Stalina. Prezydent Roosevelt wprowadził Lend-Lease Act, pomagając wszystkim krajom walczącym z Niemcami.

💡 Ważne: 12 lipca 1941 powstała koalicja antyhitlerowska - sojusz ZSRR i Wielkiej Brytanii przeciwko Niemcom.

Turning point - klęska pod Moskwą i Stalingradem

Bitwa o Moskwę $listopad 1941 - styczeń 1942$ pokazała, że niemiecki blitzkrieg ma swoje granice. Niemcy rozproszyli swoje oddziały i nie byli przygotowani na rosyjską zimę. Zbliżyli się na 30 km od Moskwy, ale nie zdołali jej zdobyć.

Bitwa o Stalingrad $sierpień 1942 - luty 1943$ stała się symbolem niemieckiej klęski. Walki trwały miesiącami w gruzach miasta, a ostatecznie cała 6. Armia niemiecka została okrążona i zniszczona.

Blokada Leningradu trwała niemal 900 dni $listopad 1941 - styczeń 1944$. Miasto było całkowicie odcięte od świata, ludność głodowała, a straty sięgnęły 3,5 miliona ludzi po stronie sowieckiej.

Te trzy bitwy pokazały, że Wehrmacht nie jest niepobedny. Niemcy tracili inicjatywę strategiczną, a wojna zaczęła się obracać przeciwko nim.

💡 Pamiętaj: Stalingrad był punktem zwrotnym II wojny światowej - po tej klęsce Niemcy już nigdy nie odzyskały inicjatywy na froncie wschodnim.