Stanisław August Poniatowski i upadek Rzeczypospolitej
Stanisław August Poniatowski został ostatnim królem Polski w 1764 roku dzięki pomocy stronnictwa Czartoryskich (tzw. Familii) i wsparciu carycy Katarzyny II. Choć chciał przeprowadzić wiele reform w duchu oświecenia, rozwijać naukę i kulturę, jego zależność od Rosji okazała się zgubna.
W 1766 roku rosyjski ambasador Mikołaj Repnin zażądał równouprawnienia dla innowierców. To wywołało sprzeciw katolickiej szlachty, która zawiązała konfederację w Radomiu. Sejm delegacyjny zatwierdził jednak prawa dysydentów i uchwalił prawa kardynalne utrwalające stary system (wolną elekcję, liberum veto).
W odpowiedzi w 1768 roku zawiązano konfederację barską - patriotyczny ruch szlachty walczącej w obronie kraju i katolicyzmu. Niestety, jej klęska przyczyniła się do I rozbioru Polski w 1772 roku, kiedy Rosja, Austria i Prusy zagarnęły część polskich ziem.
🔔 Podczas sejmu zatwierdzającego I rozbiór Polski w 1773 roku, Tadeusz Rejtan protestował kładąc się w drzwiach sali sejmowej. Ten dramatyczny gest stał się symbolem patriotycznego sprzeciwu!
Mimo trudnej sytuacji, w 1773 roku utworzono Komisję Edukacji Narodowej - pierwszą w Europie świecką władzę oświatową, która miała zreformować szkolnictwo w duchu nowoczesnym.