Narodziny faszyzmu

Faszyzm to ruch polityczny i ideologia, które rozwinęły się w Europie po I wojnie światowej. Opierał się na dyktaturze i całkowitym podporządkowaniu obywatela państwu.

Główne cechy faszyzmu:

• Nacjonalizm – naród jako najwyższa wartość
• Eliminacja przeciwników politycznych
• System monopartyjny – tylko jedna dozwolona partia
• Militaryzm i ekspansjonizm – rozbudowa armii i dążenie do poszerzania terytoriów
• Rozbudowany system policyjny kontrolujący obywateli
• Antykomunizm – wrogość wobec komunistów i socjalistów
• Podporządkowanie wszystkich organów władzy partii
• Antyhumanitaryzm – państwo ważniejsze niż człowiek
• Kult wodza i wiara w jego nieomylność
• Indoktrynacja społeczeństwa – propaganda w mediach i edukacji

Kluczowy koncept: Faszyzm dążył do stworzenia państwa totalitarnego, które kontroluje wszystkie aspekty życia obywateli zgodnie z zasadą: "wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciw państwu".

Narodziny faszyzmu we Włoszech - geneza:

• Niezadowolenie Włochów z wyników I wojny światowej i nieotrzymania obiecanych terytoriów
• Powojenny kryzys gospodarczy, z którym demokracja nie potrafiła sobie poradzić
• Wysokie bezrobocie, szczególnie wśród byłych żołnierzy
• Strach przed wybuchem rewolucji komunistycznej

W 1919 roku powstały Związki Włoskich Kombatantów, które stały się zalążkiem ruchu faszystowskiego we Włoszech.

Rozwój faszyzmu we Włoszech

Droga do władzy

• 1921 r. - powstała Narodowa Partia Faszystowska pod przewodnictwem Benito Mussoliniego
• Przy partii utworzono bojówki zwane "czarnymi koszulami", które zwalczały przeciwników politycznych
• 1922 r. - faszyści zorganizowali słynny "marsz na Rzym", po którym Mussolini został premierem i przejął władzę

Ważne wydarzenie: "Marsz na Rzym" w 1922 roku był kluczowym momentem w historii faszyzmu włoskiego. Choć początkowo był to głównie gest propagandowy, doprowadził do objęcia przez Mussoliniego stanowiska premiera, co zapoczątkowało erę faszystowskich rządów we Włoszech.

Rządy faszystowskie we Włoszech

• Wprowadzono kult państwa i wodza – Mussolini przyjął tytuł duce $wódz$
• Utworzono korporacje zawodowe zrzeszające pracodawców i pracowników, które miały rozwiązywać problemy gospodarcze
• Zdelegalizowano wszystkie partie polityczne oprócz Narodowej Partii Faszystowskiej
• Prowadzono masowe aresztowania przeciwników politycznych i likwidowano niezależne organizacje
• 1929 r. - zawarto umowy laterańskie z papieżem, uznając niepodległość Watykanu i ustanawiając katolicyzm religią państwową we Włoszech
• Podejmowano próby odbudowy "Imperium Rzymskiego" - do 1939 r. Włochy zajęły Rijekę, Albanię oraz Etiopię

Faszyzm niemiecki (nazizm)

• Powstał w podobnych okolicznościach jak faszyzm włoski
• Twórcą był Adolf Hitler, stojący na czele NSDAP $Narodowo-socjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej$
• Hitler przyjął tytuł führer $wódz$
• Bojówkami partii były "brunatne koszule" - SA $Oddziały Szturmowe$

Ideologia nazizmu

Ideologia nazizmu została przedstawiona w książce Adolfa Hitlera "Mein Kampf" $Moja walka$. Oto jej główne założenia:

Kluczowe elementy ideologii nazistowskiej:

• Dążenie do złamania "dyktatu wersalskiego" - zniesienia postanowień traktatu wersalskiego
• Antykomunizm - zwalczanie komunistów i socjalistów jako wrogów
• Antysemityzm - skrajna nienawiść do Żydów, których obwiniano za problemy Niemiec
• Rasizm - przekonanie o wyższości rasy aryjskiej $germańskiej$ jako "rasy panów"
• Teoria "przestrzeni życiowej" $Lebensraum$ - przekonanie, że Niemcy potrzebują więcej terytoriów, szczególnie na wschodzie
• Dążenie do stworzenia III Rzeszy niemieckiej, która miała rządzić światem przez tysiąc lat

Teoria rasowa: Nazistowska teoria rasowa zakładała, że Niemcy, jako przedstawiciele "rasy aryjskiej", są nadludźmi predestynowanymi do panowania nad światem. Inne narody, szczególnie Słowianie, Żydzi i Romowie, były uważane za "podludzi" $Untermenschen$.

Przejęcie władzy przez Hitlera:

• Listopad 1923 r. - nieudany pucz monachijski $próba zamachu stanu$, po którym Hitler został skazany na więzienie
• Popularność NSDAP wzrosła podczas wielkiego kryzysu ekonomicznego
• 1932 r. - NSDAP wygrała wybory parlamentarne
• 30 stycznia 1933 r. - Hitler został kanclerzem Niemiec
• Po podpaleniu Reichstagu $parlamentu$ wprowadzono stan wyjątkowy i ograniczono prawa obywatelskie
• Zdelegalizowano Komunistyczną Partię Niemiec, a następnie wszystkie partie oprócz NSDAP
• Parlament przekazał rządowi prawo wydawania dekretów z mocą ustawy

Budowa totalitarnego państwa nazistowskiego

Umacnianie władzy Hitlera:

• 30 czerwca 1934 r. - "noc długich noży" - eliminacja wewnątrzpartyjnej opozycji i przywódców SA przez SS $Sztafety Ochronne NSDAP$
• 2 sierpnia 1934 r. - po śmierci prezydenta Hindenburga, Hitler ogłosił się "Führerem i kanclerzem Rzeszy", łącząc oba urzędy
• Niemcy zaczęto oficjalnie nazywać III Rzeszą

Państwo totalitarne: Nazistowskie Niemcy są klasycznym przykładem państwa totalitarnego, gdzie władza kontroluje wszystkie aspekty życia obywateli - od polityki przez gospodarkę po kulturę i życie prywatne. Każdy przejaw nieposłuszeństwa był brutalnie tłumiony.

Przekształcanie Niemiec w państwo totalitarne:

• Likwidacja niezależnych organizacji i tworzenie nowych, kontrolowanych przez NSDAP
• Palenie "nieodpowiednich" książek, uznanych za antyniemieckie
• Zmuszanie naukowców, pisarzy i artystów o lewicowych poglądach lub żydowskiego pochodzenia do emigracji
• Rozbudowany system propagandy kierowany przez Josepha Goebbelsa
• Indoktrynacja dzieci od najmłodszych lat w organizacjach młodzieżowych
• Utworzenie w 1933 r. pierwszych obozów koncentracyjnych dla przeciwników politycznych
• 1935 r. - wprowadzenie ustaw norymberskich pozbawiających Żydów obywatelstwa niemieckiego
• 9/10 listopada 1938 r. - "noc kryształowa" - zorganizowany pogrom Żydów, palenie synagog i sklepów żydowskich

W wyniku tych działań wprowadzono pełną segregację rasową i stopniowo ograniczano prawa Żydów, zakazując im wstępu do miejsc publicznych i wykonywania wielu zawodów, co było wstępem do późniejszej Zagłady.