Epoki brązu i żelaza

Epoka brązu to kolejny etap w rozwoju pierwszych cywilizacji. Jej ramy czasowe różnią się w zależności od regionu:

• Kaukaz i obszar Morza Egejskiego: III tysiąclecie p.n.e.
• Egipt i Bliski Wschód: ok. 3400 p.n.e.
• Europa Południowa: 2800 p.n.e.
• Polska: 2200 p.n.e.

Example: W Egipcie i na Bliskim Wschodzie $Dżemdet Nasr$ za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 3400 p.n.e.

Epoka żelaza nastąpiła po epoce brązu. Jej początki również różnią się geograficznie:

• Państwo Hetytów: XV-XIV wiek p.n.e.
• Palestyna i Egipt: po 1180 p.n.e.
• Grecja: XII w. p.n.e.
• Italia: XI-X w. p.n.e.

Highlight: Najstarsze wyroby z kutego żelaza, głównie pochodzenia meteorytowego, datuje się na XV i XIV wiek p.n.e.

Dokument wprowadza również pojęcie antropologii jako interdyscyplinarnej dziedziny nauki badającej pochodzenie i wczesne dzieje człowieka.

Ewolucja człowieka i rewolucja neolityczna

Strona przedstawia drogę ewolucyjną człowieka, rozpoczynając od hominidów.

Definition: Hominidzi to rodzina ssaków naczelnych z nadrodziny człekokształtnych, wykazujących dużą inteligencję i zdolność do wytwarzania narzędzi.

Kolejne etapy ewolucji człowieka to:

1. Sahelantrop $7-6 mln lat temu$
2. Ardipitek $4,4 mln lat temu$
3. Australopitek $4,2-2,9 mln lat temu$
4. Człowiek zręczny $2,3 mln-1,7 mln lat temu$
5. Człowiek wyprostowany $200 tys. lat temu$
6. Neandertalczyk $200 tys.-27 tys. lat temu$
7. Człowiek rozumny $od ok. 200 tys. lat temu$

Highlight: Najstarszy znany z zapisów kopalnych hominid, Sahelanthropus tchadensis, pochodzi sprzed 7 mln lat.

Rewolucja neolityczna to kluczowy moment w historii pierwszych cywilizacji.

Definition: Rewolucja neolityczna polegała na podjęciu świadomej rolniczej produkcji żywności i udomowieniu niektórych zwierząt.

Zmiany klimatyczne po ostatnim zlodowaceniu umożliwiły ludziom przejście na osiadły tryb życia i rozwój rolnictwa. Najwcześniej doszło do tych zmian na obszarze Żyznego Półksiężyca.

Vocabulary: Żyzny Półksiężyc $Złoty Róg$ - pas ziem o większej żyzności, ciągnący się od Egiptu poprzez Palestynę i Syrię po Mezopotamię.

Systemy irygacyjne i Mezopotamia

Starożytne cywilizacje rozwinęły się dzięki systemom irygacyjnym.

Highlight: Wielkie cywilizacje Mezopotamii, Egiptu, Meksyku, Indii i Chin powstały w wyniku tworzenia systemów sztucznego nawadniania.

Irygacja zapewniała wysokie plony, wzrost dobrobytu i populacji, co prowadziło do powstania pierwszych państw.

Mezopotamia, będąca częścią Żyznego Półksiężyca, odegrała kluczową rolę w rozwoju pierwszych cywilizacji.

Definition: Mezopotamia to kraina leżąca między dwoma potężnymi rzekami: Eufratem i Tygrysem.

Warunki naturalne Mezopotamii sprzyjały rozwojowi rolnictwa:

• Żyzne gleby w południowej części $Sumer, później Babilonia$
• Dostęp do wody z rzek Tygrys i Eufrat
• Dostępność ryb i materiałów budowlanych $trzcina, glina$

Example: W południowej Mezopotamii, przy ujściu Tygrysu oraz Eufratu do Zatoki Perskiej, panowały doskonałe warunki do uprawy roli.

Te sprzyjające warunki naturalne umożliwiły rozwój jednej z pierwszych cywilizacji na świecie, która stała się fundamentem dla późniejszych kultur i imperiów starożytnego Bliskiego Wschodu.

Cywilizacja Mezopotamii

Szczegółowy opis rozwoju cywilizacji w Mezopotamii, ze szczególnym uwzględnieniem kultury Sumerów.

Highlight: Sumerowie stworzyli system miast-państw z charakterystycznymi świątyniami zwanymi zikkuratami.

Example: Najważniejsze miasta-państwa Sumerów to Ur, Uruk, Nippur i Lagasz.

Starożytny Egipt

Przedstawienie struktury społecznej i historii starożytnego Egiptu.

Definition: Dzieje Egiptu dzielą się na okresy: Stare Państwo, Średnie Państwo i Nowe Państwo.

Quote: "Namer $Menes$ był pierwszym władcą zjednoczonego Egiptu i założycielem stolicy w Memfis."

Historia starożytnego Izraela

Chronologiczne przedstawienie dziejów państwa żydowskiego.

Highlight: X w. p.n.e. - powstanie królestwa Izraela pod rządami Saula, Dawida i Salomona.

Example: Salomon wzniósł świątynię jerozolimską ku czci Boga Jahwe.

Imperium Perskie

Opis rozwoju i upadku państwa perskiego.

Highlight: Persja osiągnęła szczyt potęgi pod rządami Achemenidów, przed podbojem przez Aleksandra Wielkiego.

Definition: Sasanidzi przywrócili Persom niezależność w III wieku n.e.

Epoki historyczne i prehistoria

Dokument rozpoczyna się od przedstawienia głównych epok historycznych na osi czasu. Pierwsze cywilizacje pojawiły się w epoce starożytnej, która trwała od około 3500 r. p.n.e. do 476 r. n.e.

Highlight: Kluczowe daty to 476 r. n.e. $upadek cesarstwa zachodniorzymskiego$ oraz 1492 r. $odkrycie Ameryki$, które wyznaczają granice epok.

Następnie omówione są epoki prehistoryczne:

1. Epoka kamienia $ok. 2 mln lat - 3400 p.n.e.$
2. Epoka brązu $ok. 3400 - 1200 p.n.e.$
3. Epoka żelaza $ok. 1200 p.n.e. do starożytności$

Definition: Epoka kamienia to najwcześniejsza i najdłuższa z trzech epok prehistorii, obejmująca okres od pojawienia się pierwszych narzędzi kamiennych do momentu masowego wytwarzania przedmiotów metalowych.

Epoka kamienia dzieli się na cztery okresy: paleolit, mezolit, neolit i eneolit. Każdy z tych okresów miał swoje charakterystyczne cechy i osiągnięcia technologiczne.

Vocabulary: Eneolit - epoka miedzi, stanowiąca okres przejściowy między epokami kamienia i brązu.