Walka państwa z kościołem i polityka zagraniczna Gomułki
Kardynał Stefan Wyszyński starał się prowadzić politykę umiarkowanego kompromisu, aby zachować niezależność Kościoła. Gomułka początkowo tolerował powstawanie organizacji katolickich, takich jak Klub Inteligencji Katolickiej (KIK), jednak relacje państwo-kościół szybko się pogorszyły. W 1960 roku próba usunięcia krzyża w Nowej Hucie zakończyła się zamieszkami.
Punktem zwrotnym w relacjach polsko-niemieckich stał się list biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1966 roku. Dokument, wystosowany w ramach przygotowań do obchodów Millenium Chrztu Polski, zawierał słynne słowa "przebaczamy i prosimy o przebaczenie". Władze komunistyczne oskarżyły biskupów o zdradę interesów narodowych.
W polityce zagranicznej Gomułka zaproponował Plan Rapackiego - utworzenie strefy wolnej od broni atomowej obejmującej Polskę, NRD, RFN i Czechosłowację. Przełomowym wydarzeniem było uznanie przez RFN polskiej granicy zachodniej w 1970 roku - układ potwierdzał nienaruszalność granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.
Ciekawostka: W latach 60. odbywała się peregrynacja (wędrówka) kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej po Polsce, co władze uznawały za demonstrację siły Kościoła i starały się ograniczać.