Wojny religijne w Europie

Reformacja doprowadziła do szeregu konfliktów zbrojnych w różnych częściach Europy:

Francja

We Francji konflikt toczył się między katolickimi Walezjuszami a kalwińskimi Burbonami. Hugenoci, czyli francuscy kalwiniści, stali się ofiarami prześladowań.

Example: Noc św. Bartłomieja $23/24 VIII 1572r$ - masowe morderstwo hugenockich przywódców i ich zwolenników.

Edykt nantejski z 1598 roku zakończył wojny religijne we Francji, gwarantując hugenotom:

• Wolność wyznania
• Prawo do obejmowania urzędów
• Posiadanie bezpiecznych miejsc (twierdz)

Quote: "Paryż wart jest mszy" - słowa przypisywane Henrykowi IV Burbonowi, który przeszedł na katolicyzm dla korony.

Niderlandy

Konflikt w Niderlandach trwał od 1568 do 1648 roku, prowadząc do podziału kraju na katolicką część południową (dzisiejsza Belgia) i kalwińską część północną (Republika Zjednoczonych Prowincji, potocznie Holandia).

Skandynawia i państwa nadbałtyckie

Luteranizm szybko rozprzestrzenił się w regionie:

• 1525 - pierwsze państwo luterańskie powstało z przekształcenia państwa zakonnego w Rzeszy
• 1527 - ogłoszenie luteranizmu w Danii i Norwegii
• 1536 - ogłoszenie luteranizmu w Szwecji

Highlight: Przyjęcie luteranizmu w Szwecji wzmocniło rządy dynastii Wazów pod przewodnictwem Gustawa I Wazy.

Reformacja - przyczyny i skutki

Reformacja była ruchem, który doprowadził do powstania nowych odłamów chrześcijaństwa. Luteranie w co wierzą to pytanie, które można zrozumieć analizując przyczyny reformacji:

1. Kryzys Kościoła katolickiego:

   • Wtrącanie się duchownych w sprawy świeckie
   • Nadmierny fiskalizm
   • Zeświecczenie i demoralizacja duchownych
   • Nepotyzm i symonia
   • Zaniedbywanie obowiązków przez duchownych

2. Zmiany społeczne i kulturowe:

   • Ożywienie intelektualne (humanizm i renesans)
   • Rozpowszechnienie druku, w tym tłumaczeń Biblii na języki narodowe

Vocabulary: Antyklerykalizm - wrogi stosunek do udziału kleru w życiu społecznym.

Definition: Symonia - sprzedawanie stanowisk kościelnych za pieniądze.

Czy luteranie to protestanci - tak, luteranie są jednym z głównych nurtów protestantyzmu, który narodził się w wyniku reformacji.

Highlight: Sprzedaż odpustów, czyli możliwość odpuszczenia grzechów za opłatą, była jednym z głównych punktów krytyki Kościoła przez reformatorów.

Anglikanizm - powstanie i cechy

Anglikanizm powstał w wyniku konfliktu króla Henryka VIII z papieżem o rozwód z Katarzyną Aragońską. Kluczowe wydarzenia w historii anglikanizmu:

1. 1534 - Akt supremacji, ogłaszający króla głową Kościoła w Anglii
2. Likwidacja zakonów i konfiskata majątków kleru
3. Wprowadzenie języka angielskiego do liturgii
4. Zniesienie celibatu
5. Udzielanie komunii pod dwiema postaciami

Example: Próba przywrócenia katolicyzmu przez królową Marię (zwaną "Krwawą Mary") doprowadziła do skazania na śmierć około 3 tysięcy protestantów.

Ostatecznie anglikanizm ukształtował się jako połączenie elementów katolicyzmu i luteranizmu, zachowując hierarchię kościelną i niektóre tradycyjne obrzędy.

Highlight: Przejście z katolicyzmu na luteranizm w Anglii miało charakter odgórny i było podyktowane względami politycznymi, w przeciwieństwie do oddolnego ruchu reformacyjnego w Niemczech.

Anglikanizm i Kalwinizm

Anglikanizm powstał w wyniku konfliktu króla Henryka VIII z papiestwem, podczas gdy kalwinizm rozwinął się w Genewie pod przewodnictwem Jana Kalwina.

Definition: Akt supremacji $1534$ - dokument ustanawiający króla głową Kościoła w Anglii

Highlight: Anglikanizm łączył elementy katolicyzmu z protestantyzmem

Example: Genewska gmina kalwińska wprowadzała surowe zasady moralne

Rozwój luteranizmu w Rzeszy

Luteranizm w Niemczech rozwijał się dynamicznie, zyskując poparcie intelektualistów i prostych ludzi. Co to jest luteranizm można zrozumieć analizując jego kluczowe cechy:

• Niezależność od papiestwa
• Oparcie na Piśmie Świętym
• Uproszczenie hierarchii kościelnej

Marcin Luter co zrobił to przede wszystkim:

1. Opublikował 95 tez
2. Spalił publicznie bullę papieską
3. Sformułował zasady nowego wyznania

Highlight: Narodziny Kościoła luterańskiego w Saksonii były kluczowym momentem w historii reformacji.

Powstanie chłopskie 1524 było bezpośrednią konsekwencją idei reformacyjnych. Chłopi, interpretując postulat czytania Biblii jako wezwanie do "przywrócenia chrześcijańskiej pierwotnej wolności", wystąpili przeciwko powinnościom feudalnym i opłatom kościelnym.

Vocabulary: Anabaptyści - zwolennicy świadomego chrztu, negujący urzędy państwowe i kościelne.

Konflikt religijny doprowadził do wojny domowej, zakończonej pokojem w Augsburgu w 1555 roku, który ustanowił zasadę "cuius regio, eius religio" (czyj kraj, tego religia).

Definition: Edykt cesarski - rozporządzenie władcy nakazujące luteranom przejście na katolicyzm.