W czasach ostatnich Jagiellonów
W 1506 roku władzę w Polsce objął Zygmunt I Stary, syn Kazimierza Jagiellończyka. Polska była wtedy związana unią z Wielkim Księstwem Litewskim, a Jagiellonowie rządzili również na Węgrzech i w Czechach. Mimo silnej pozycji dynastii, Polska zmagała się z zagrożeniem ze strony zakonu krzyżackiego.
Zakon krzyżacki nie akceptował postanowień pokoju toruńskiego z 1466 roku, który kończył wojnę trzynastoletnią. Na mocy tego traktatu Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską i Warmię. Krzyżacy szukali sojuszników do walki przeciwko Polsce, znajdując wsparcie u księcia moskiewskiego.
Zygmunt Stary prowadził głównie politykę pokojową. Dzięki umiejętnej dyplomacji przyłączył do Polski Mazowsze, które wcześniej należało do książąt piastowskich. Jego druga żona, Bona Sforza z Włoch, zasłynęła jako mecenaska sztuki i fundatorka stypendiów zagranicznych dla polskich studentów.
Ciekawostka! Podczas rządów Zygmunta Starego działał ruch egzekucyjny - polityczna organizacja średniej szlachty, która dążyła do reform w sądownictwie, skarbowości i wojsku oraz domagała się zwrotu królewszczyzn nieprawnie trzymanych przez magnatów.
Konflikt z Krzyżakami zaostrzył się, gdy wielkim mistrzem został Albrecht Hohenzollern, co doprowadziło do wojny w 1519 roku. Po podpisaniu rozejmu w 1521 roku, doszło do przełomowego wydarzenia - w 1525 roku w Krakowie Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny, znany jako hołd pruski. W jego wyniku państwo krzyżackie przekształcono w Prusy Książęce, a Albrecht stał się świeckim władcą. Przyjął też wyznanie luterańskie, co uwolniło Rzeczpospolitą od niebezpiecznego sąsiedztwa.