Wojna i okupacja
II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku atakiem Niemiec na Polskę, a zakończyła kapitulacją III Rzeszy 8 maja 1945 roku. Kluczowym wydarzeniem poprzedzającym wybuch wojny był Pakt Ribbentrop-Mołotow, tajny układ między Niemcami a ZSRR, który umożliwił podział Polski i rozpoczęcie konfliktu.
Polska doświadczyła szczególnie brutalnej okupacji. Niemcy wprowadzili terror poprzez publiczne egzekucje, łapanki i deportacje do obozów koncentracyjnych. Życie codzienne było kontrolowane przez nakazy, zakazy i godzinę policyjną. Za słuchanie radia czy nadmierny pobór prądu groziła nawet kara śmierci. Ludność żydowska została zamknięta w gettach, gdzie panował głód i choroby, co było wstępem do Holokaustu - systematycznej eksterminacji.
W odpowiedzi na okupację powstało Polskie Państwo Podziemne i organizacje konspiracyjne, jak Armia Krajowa. Symbolami oporu stały się Powstanie w Getcie Warszawskim (1943) i Powstanie Warszawskie (1944). Ten drugi zryw, mimo heroizmu walczących, zakończył się klęską i zniszczeniem Warszawy.
Warto wiedzieć! Pokolenie urodzone około 1920 roku, których młodość przypadła na okres wojny, nazwano kolumbami. Wojna ukształtowała ich wrażliwość, sposób postrzegania świata i charakter twórczości.