Skutki zamachu majowego i początki rządów sanacyjnych

Skutki zamachu majowego były dalekosiężne i fundamentalnie zmieniły system polityczny w Polsce. Po trzech dniach walk, aby uniknąć dalszego rozlewu krwi i wojny domowej, prezydent Wojciechowski oraz rząd złożyli dymisję. 1 czerwca Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta Ignacego Mościckiego, a Kazimierz Bartel został premierem. Piłsudski objął stanowisko ministra spraw wojskowych.

Highlight: Najważniejsze skutki przewrotu majowego w punktach to:

• Wprowadzenie rządów autorytarnych w Polsce
• Przejęcie władzy przez zwolenników Piłsudskiego
• Uchwalenie Konstytucji kwietniowej w 1935 roku

Rządy sanacji rozpoczęły się od obietnicy uzdrowienia życia publicznego w Polsce. Termin "sanacja" oznaczał właśnie uzdrowienie. W praktyce jednak piłsudczycy skupili się na umacnianiu swojej władzy, wprowadzając rządy autorytarne. Kluczowe stanowiska w wojsku i administracji obsadzano zwolennikami Piłsudskiego, tworząc tzw. obóz sanacyjny.

Definition: Autorytaryzm - forma rządów, w której pełnię władzy sprawuje jedna partia polityczna lub armia, z zachowaniem pozorów demokracji, np. wyborów parlamentarnych.

Umacnianie władzy sanacji i represje wobec opozycji

Na czym polegały rządy sanacji w praktyce? Jednym z kluczowych elementów było ograniczanie wpływów opozycji i umacnianie własnej pozycji. Przed wyborami w 1928 roku władze sanacyjne powołały Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem z Walerym Sławkiem na czele. Podczas tych wyborów doszło do fałszerstw, znanych jako "cud nad urną", co zapewniło zwycięstwo sanacji.

Example: Przykładem represji wobec opozycji było aresztowanie i osadzenie w twierdzy brzeskiej przywódców Centrolewu - Wincentego Witosa i Wojciecha Korfantego.

Rządy autorytarne w Polsce w okresie międzywojennym charakteryzowały się również ograniczaniem swobód demokratycznych. W 1930 roku przeprowadzono tzw. wybory brzeskie, które miały na celu wyeliminowanie opozycji z życia politycznego. Sanacja konsekwentnie dążyła do centralizacji władzy i ograniczenia roli parlamentu.

Vocabulary: Centrolew - sojusz partii lewicowych, ludowych i chadeckich, utworzony w 1929 roku w celu zjednoczenia przeciwników sanacji.

Konstytucja kwietniowa i polityka zagraniczna sanacji

Kluczowym momentem w historii rządów autorytarnych w okresie międzywojennym było uchwalenie Konstytucji kwietniowej 23 kwietnia 1935 roku. Nowa ustawa zasadnicza znacząco wzmocniła pozycję prezydenta, dając mu władzę nad parlamentem, sądami i rządem. Jednocześnie ograniczono rolę parlamentu, a szczególnie sejmu, wzmacniając pozycję senatu.

Highlight: Główne cechy Konstytucji kwietniowej:

• Wzmocnienie władzy prezydenta
• Ograniczenie roli parlamentu
• Zwiększenie znaczenia senatu kosztem sejmu

Polityka zagraniczna sanacji opierała się na zasadzie równowagi między ZSRR a Niemcami. W 1932 roku zawarto traktat o nieagresji z ZSRR, a w 1934 roku podpisano polsko-niemiecką deklarację o niestosowaniu przemocy. Te działania miały na celu poprawę stosunków międzynarodowych Polski i zakończenie wojny celnej z Niemcami.

Quote: "Starano się prowadzić politykę równowagi w stosunku do ZSRS i Niemców."

Sanacja po śmierci Józefa Piłsudskiego

Śmierć Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 roku stanowiła punkt zwrotny dla rządów sanacji w Polsce 1926-39. Po jego odejściu wykształciły się trzy główne ośrodki władzy:

1. GISZ $Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych$ z marszałkiem Rydzem-Śmigłym na czele
2. Grupa zamkowa skupiona wokół prezydenta Mościckiego
3. Ministerstwo Spraw Zagranicznych kierowane przez Józefa Becka

Highlight: Podział władzy po śmierci Piłsudskiego odzwierciedlał złożoność systemu politycznego sanacji i brak jednoznacznego następcy marszałka.

Rządy autorytarne w Polsce w latach 1926-1939 pozostawiły trwały ślad w historii kraju. Choć obiecywano "sanację" (uzdrowienie) życia publicznego, w praktyce doprowadziły do ograniczenia swobód demokratycznych i centralizacji władzy. Jednocześnie jednak przyczyniły się do stabilizacji sytuacji politycznej i gospodarczej w trudnym okresie międzywojennym.

Example: Przykładem błędów sanacji może być zbyt duża koncentracja władzy w rękach wąskiej grupy osób, co utrudniało elastyczne reagowanie na zmieniającą się sytuację międzynarodową w przededniu II wojny światowej.

Strona 6: Okres po śmierci Piłsudskiego

Błędy sanacji ujawniły się szczególnie po śmierci Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 roku, gdy powstały trzy konkurencyjne ośrodki władzy.

Highlight: Utworzenie trzech głównych ośrodków władzy: GISZ, grupy zamkowej i Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Example: Rywalizacja między tymi ośrodkami osłabiała skuteczność rządów w ostatnich latach II RP.

Przyczyny i przebieg zamachu majowego

Przewrót majowy przyczyny były złożone i wynikały z niestabilnej sytuacji politycznej w Polsce w latach 20. XX wieku. Józef Piłsudski, który w 1923 roku wycofał się z polityki, zdecydował się na powrót w maju 1926 roku. Bezpośrednim powodem jego działań było powołanie rządu Wincentego Witosa, składającego się głównie z przeciwników marszałka.

Highlight: Kluczowe przyczyny zamachu majowego to niestabilne rządy, skandale korupcyjne, konflikty polityczne i zła sytuacja gospodarcza.

Zamach majowy przebieg rozpoczął się 12 maja 1926 roku, gdy Piłsudski spotkał się z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim. Wobec odmowy odwołania rządu przez prezydenta, doszło do siłowego przejęcia władzy. Oficerowie popierający Piłsudskiego zgromadzili wojska pod Warszawą, co doprowadziło do trzydniowych walk.

Vocabulary: Zamach stanu - nielegalne, siłowe przejęcie władzy w państwie.