"Oda do młodości" to utwór liryczny Adama Mickiewicza, uznawany za manifest młodego pokolenia romantyków. Gatunek literacki ody został wykorzystany do wyrażenia ścierania się dwóch światopoglądów: oświeceniowego i romantycznego.

Definition: Oda to utwór pochwalny lub dziękczynny, utrzymany w wzniosłym stylu, mówiący o ważnych sprawach.

Główne tematy "Ody do młodości" to:

1. Przeciwstawienie dwóch światów: młodych i starych
2. Wielka przemiana dziejowa dzięki sile młodości
3. Odkrywanie nowych, niezbadanych dotąd wartości

Highlight: Utwór podkreśla potęgę młodości, przyjaźń i wspólnotę, przeciwstawiając je ciemnocie, zacofaniu i egoizmowi starszego pokolenia.

Mickiewicz nawiązuje do reguł artystycznego klasycyzmu, ale jednocześnie otwiera nowe romantyczne horyzonty. Utwór ten jest uznawany za początek polskiego romantyzmu i wyraz artystycznego programu samego Mickiewicza.

"Ballady i romanse" to pierwszy tom poezji Adama Mickiewicza, wydany w 1822 roku, który zapoczątkował epokę romantyzmu w Polsce. Utwory te opierają się na wierzeniach prostego ludu i ludowej fantastyce.

Vocabulary: Synkretyzm literacki to łączenie cech różnych rodzajów i gatunków literackich.

Główne cechy "Ballad i romansów" Mickiewicza:

1. Opisy krajobrazu i przyrody tworzące nastrój niepokoju i grozy
2. Synkretyzm gatunkowy
3. Przenikanie się świata realnego z nadprzyrodzonym

Example: Ballada "Lilije" łączy elementy realistyczne (zamek na Litwie, bracia poszukujący zaginionego) z fantastycznymi (powrót zmarłego męża jako upiora).

Ballady i romanse Mickiewicza tytuły obejmują takie utwory jak "Lilije", "Romantyczność" czy "Świteź". Każda z tych ballad wprowadza elementy fantastyczne i ludowe do literatury wysokiej, co było nowatorskim podejściem w epoce romantyzmu.

"Lilije" to jedna z najbardziej znanych ballad Adama Mickiewicza. Opowiada historię pani, która zabija swojego męża-rycerza podczas jego nieobecności, a następnie próbuje ukryć zbrodnię.

Highlight: Lilije motywy to przede wszystkim zbrodnia, kara i ingerencja sił nadprzyrodzonych w świat ludzki.

Główne wątki ballady "Lilije":

1. Niemoralność i egoizm pani, która zabija męża
2. Powrót zmarłego męża jako upiora
3. Kara wymierzona przez siły nadprzyrodzone

Example: Wskaż w liliach elementy fantastyczne określ ich funkcje - powrót zmarłego męża jako upiora służy ukazaniu nieuchronności kary za popełnioną zbrodnię.

Lilije historyzm przejawia się w osadzeniu akcji w średniowiecznych realiach (rycerz, zamek), co jest charakterystyczne dla romantycznej fascynacji przeszłością. Jednocześnie ballada ta porusza uniwersalne problemy etyczne i moralne.

"Romantyczność" to ballada Adama Mickiewicza, która jest uznawana za manifest polskiego romantyzmu. Utwór ten przedstawia nowe, romantyczne podejście do postrzegania rzeczywistości.

Quote: "Czucie i wiara silniej mówi do mnie / Niż mędrca szkiełko i oko" - te słowa z "Romantyczności" stały się mottem całej epoki romantyzmu.

Główne elementy ballady "Romantyczność":

1. Konflikt między racjonalnym a intuicyjnym postrzeganiem świata
2. Postać Karusi - dziewczyny widzącej ducha zmarłego ukochanego
3. Polemika narratora ze starcem reprezentującym oświeceniowy racjonalizm

Highlight: Elementy fantastyczne w balladzie Romantyczność służą ukazaniu równorzędności świata materialnego i duchowego.

Mickiewicz w "Romantyczności" podkreśla znaczenie uczuć, intuicji i wyobraźni w poznawaniu świata. Ballada ta jest kluczowa dla zrozumienia romantycznego światopoglądu i nowego podejścia do literatury.

"Świteź" to ballada Adama Mickiewicza, która łączy elementy historyczne z fantastycznymi, tworząc tajemniczą opowieść o zatopionej krainie.

Vocabulary: Świteź historyzm przejawia się w osadzeniu akcji w realiach XIII wieku, co jest charakterystyczne dla romantycznego zainteresowania przeszłością.

Główne elementy ballady "Świteź":

1. Historia jeziora Świteź i zagłady miasta
2. Postać córki Tuhana / nimfy jako strażniczki jeziora
3. Narrator jako bezpośredni uczestnik wydarzeń

Example: Rolą fantastyki w literaturze romantycznej, co widać w "Świtezi", jest ukazanie tajemniczych sił natury i ich wpływu na losy ludzi.

Mickiewicz w "Świtezi" przedstawia romantyczną wizję świata, w której przyroda jest żywą, tajemniczą siłą, a wydarzenia nadprzyrodzone przenikają się z rzeczywistością. Ballada ta jest doskonałym przykładem romantycznego synkretyzmu gatunkowego i fascynacji ludowością.

Twórczość miłosna Mickiewicza, powstała w okresie odeskim (1825), charakteryzuje się głębokim psychologizmem i analizą uczuć.

Highlight: Kompozycja utworów często ma charakter refreniczny, a podmiot liryczny zadaje pytania o naturę miłości.

"Konrad Wallenrod" to poemat łączący wątek miłosny z patriotycznym, gdzie główny bohater poświęca osobiste szczęście dla dobra ojczyzny.

Definition: Wallenrodyzm - postawa polegająca na stosowaniu podstępu i zdrady dla osiągnięcia wyższych celów patriotycznych.

Poemat przedstawia złożoną problematykę moralną związaną z wyborem między dobrem osobistym a dobrem narodu.

Highlight: Postać Halbana reprezentuje sumienie narodowe i przypomina o patriotycznym obowiązku.

Adam Mickiewicz urodził się w 1798 roku jako syn adwokata Mikołaja i Barbary. W 1815 roku wstąpił na Uniwersytet Wileński, gdzie studiował filologię, literaturę i historię. W 1819 roku został nauczycielem i należał do Towarzystwa Filomatów, za co później został uwięziony w klasztorze ojców Bazylianów w Wilnie.

Highlight: Adam Mickiewicz - najważniejsze informacje dotyczące jego życia to studia w Wilnie, działalność w Towarzystwie Filomatów i późniejsze uwięzienie.

We wrześniu 1855 roku Mickiewicz wyjechał do Konstantynopola z zamiarem tworzenia oddziałów polskich. Zmarł nagle w tym samym roku. Jego ciało zostało pochowane początkowo w Paryżu, a następnie przeniesione do podziemi katedry wawelskiej.

Quote: "Rok 1822 jest uważany za datę przełomu romantycznego w Polsce."

Adam Mickiewicz utwory wydane w latach 1822-1823, czyli "Ballady i romanse" oraz II i IV część "Dziadów", wykorzystywały nowe motywy i stworzyły poetykę odmienną od oświeceniowej. Te dzieła zapoczątkowały epokę romantyzmu w polskiej literaturze.