Filozofia starożytnej Grecji narodziła się z "umiłowania mądrości" i poszukiwania odpowiedzi na fundamentalne pytania egzystencjalne. Za ojca filozofii uznaje się Talesa z Miletu.

Sokrates, jeden z najwybitniejszych filozofów greckich, stworzył podstawy etyki i wprowadził kilka kluczowych koncepcji:

1. Filozofia jako przestrzeń dialogu - metoda sokratejska polegała na dochodzeniu do prawdy poprzez rozmowę.

Definition: Ironia sokratejska to technika, w której poprzez szczegółowe pytania dochodzi się do zaprzeczenia pierwotnych odpowiedzi.

2. Wiedza jako proces ciągły - im więcej wiemy, tym bardziej zdajemy sobie sprawę z ogromu naszej niewiedzy.

Quote: "Wiem, że nic nie wiem" - słynne powiedzenie Sokratesa.

3. Intelektualna koncepcja etyki - zło wynika z niewiedzy, a wiedza o dobru prowadzi do bycia dobrym.
4. Istnienie wewnętrznego głosu $daimonion$ w człowieku, który pomaga odróżnić dobro od zła.

Vocabulary: Daimonion - wewnętrzny głos moralny, często utożsamiany z sumieniem.

Platon, uczeń Sokratesa i jeden z najwybitniejszych filozofów greckich, stworzył idealizm filozoficzny. Jego główne tezy to:

1. Dualistyczna koncepcja świata - świat składa się z idei $wiecznych i doskonałych$ oraz rzeczy $zmiennych i niedoskonałych$.

Example: Według Platona, żyjemy w kopii świata idealnego, widząc jedynie jego cień, który uznajemy za rzeczywistość.

2. Dualistyczna koncepcja człowieka - dusza $idea$ jest zamknięta w ciele $rzeczy$.

Vocabulary: Miłość platoniczna - idealna miłość związana jedynie z duszą, bez aspektu fizycznego.

Arystoteles, uczeń Platona i pierwszy encyklopedysta Zachodu, wprowadził następujące koncepcje:

1. Miarą doskonałości jest ruch i zmienność - teoria ewolucji służąca doskonaleniu.
2. "Złoty środek" - umiejętność znajdowania rozsądnego rozwiązania w każdej sferze życia, unikanie skrajności.

Highlight: Koncepcja "złotego środka" Arystotelesa do dziś jest uznawana za ważną zasadę etyczną i praktyczną.

Szkoły filozoficzne starożytnej Grecji odegrały kluczową rolę w rozwoju myśli europejskiej. Dwie najważniejsze to:

1. Epikureizm - założony przez Epikura: Skupiał się na szczęściu i przyjemności jako głównych celach życia. Propagował kult życia wolnego od cierpienia. Głosił zasadę "carpe diem" $chwytaj dzień$.
2. Stoicyzm - zapoczątkowany przez Zenona z Kition: Nauczał o wyzbyciu się emocji i zachowaniu obojętności w życiu. Podkreślał, że człowiek jest częścią natury i do niej wróci. Zalecał wykonywanie obowiązków bez wygórowanych ambicji.

Quote: "Carpe diem" - łacińska sentencja oznaczająca "chwytaj dzień", popularna w filozofii epikurejskiej.

Sztuka antyczna rozwijała się równolegle w Grecji i Rzymie, tworząc charakterystyczne style:

Grecja:

• Świątynie ku czci bóstw
• Rzeźby z kanonem piękna
• Trzy style architektoniczne: dorycki, joński i koryncki
• Ceramika czarno- i czerwonofigurowa

Rzym:

• Skomplikowane budowle $np. Koloseum$
• Realizm w rzeźbach
• Łuki, kopuły, arkady
• Freski i mozaiki ukazujące sceny z mitologii i historii

Vocabulary: Kanon piękna - zestaw zasad określających idealne proporcje i formy w sztuce.

Literatura antyczna ukształtowała podstawowe rodzaje i gatunki literackie, które są używane do dziś. Starożytny teatr grecki odegrał kluczową rolę w rozwoju dramatu.

Rodzaje literackie:

• Liryka
• Epika
• Dramat

Cechy literatury antycznej:

• Mimesis - wierne odwzorowanie rzeczywistości
• Decorum - dobór stylu do tematyki dzieła
• Katharsis - emocjonalne oczyszczenie poprzez silne przeżycia
• Przenikanie się sacrum $boskiego$ i profanum $ludzkiego$
• Proporcjonalność i harmonia

Definition: Katharsis - proces emocjonalnego oczyszczenia, podczas którego odbiorca dzieła doświadcza skrajnych emocji.

Najważniejsze gatunki literackie:

• Pieśń - melodyjny utwór poetycki o różnorodnej tematyce
• Hymn - uroczysty utwór wysławiający bóstwo, bohatera lub ideę
• Epos - rozbudowany utwór ukazujący dzieje bohaterów na tle ważnych wydarzeń
• Elegia - liryczny utwór o charakterze żałobnym lub refleksyjnym

Example: "Iliada" i "Odyseja" Homera to najsłynniejsze eposy antyczne, które do dziś są fundamentem literatury europejskiej.

Teatr antyczny w starożytnej Grecji był nie tylko formą rozrywki, ale także ważnym elementem życia społecznego i religijnego. Przedstawienia teatralne odbywały się podczas świąt ku czci boga Dionizosa i często poruszały ważne tematy moralne i filozoficzne.

Literatura antyczna wykształciła trzy podstawowe rodzaje literackie: lirykę, epikę i dramat. Charakteryzowała się specyficznymi cechami jak mimesis i katharsis.

Vocabulary: Mimesis - zasada wiernego naśladowania rzeczywistości w sztuce.

Definition: Katharsis - oczyszczenie emocjonalne poprzez przeżywanie skrajnych uczuć podczas odbioru dzieła.

Filozofia starożytnej Grecji rozwijała się w okresie antycznym, który trwał od przełomu IX i VII wieku p.n.e. do 476 roku n.e., czyli upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Epoka ta dzieli się na dwie główne części:

1. Antyk mityczny - zdominowany przez kulturę grecką, w której kluczową rolę odgrywała mitologia.
2. Antyk chrześcijański - związany głównie z cywilizacją rzymską i rozwojem chrześcijaństwa.

W antyku mitycznym życie ludzi kształtowała mitologia - system wierzeń i opowieści wyjaśniających powstanie świata i praw natury. Grecy wyznawali politeizm, wierząc w wielu bogów rządzących światem.

Highlight: Mity początkowo przekazywane ustnie, zostały z czasem spisane, co pozwoliło zachować wiedzę o wierzeniach starożytnych Greków.

Antyk chrześcijański to czas narodzin i rozwoju chrześcijaństwa w Europie. Ta religia monoteistyczna opiera się na wierze w jednego Boga, a jej podstawą jest Biblia - księga uznawana za świętą i natchnioną.

Vocabulary: Politeizm - wiara w wielu bogów; Monoteizm - wiara w jednego Boga.