Konflikt dwóch światopoglądów
Historia Karusi i jej spotkania z duchem zmarłego Jaśka rozwija się według konkretnego planu: od opisu dziwnego zachowania dziewczyny, przez nocne spotkanie z duchem, rozpacz po jego zniknięciu, aż po reakcję zgromadzonego ludu. Te wydarzenia stają się tłem dla kluczowego konfliktu światopoglądowego.
W centrum ballady znajduje się spór między narratorem a Starcem, reprezentujący dwa przeciwstawne podejścia do rzeczywistości. Starzec symbolizuje postawę racjonalistyczną - kieruje się rozumem, logiką i faktami. Wierzenia ludowe uważa za zabobony, które należy zwalczać. Wyznaje zasadę "Ufajcie memu oku i szkiełku", co podkreśla jego empiryczne podejście do świata i wiarę w autorytet nauki.
Narrator reprezentuje z kolei podejście romantyczne. Dopuszcza pozarozumowe poznanie świata, wierząc, że "uczucie i wiara silniej mówią do niego". Szanuje indywidualizm i prawo każdego do postrzegania rzeczywistości przez pryzmat własnych doświadczeń i emocji. Staje po stronie Karusi, wierząc w autentyczność jej przeżyć.
Zapamiętaj! Spór w "Romantyczności" nie jest tylko literackim zabiegiem - to odzwierciedlenie realnego konfliktu między odchodzącym klasycyzmem a nadchodzącym romantyzmem, który zmienił oblicze polskiej kultury.