Nurty i filozofia baroku
Sarmatyzm to jeden z najważniejszych nurtów w polskiej kulturze barokowej. Zakładał szczególne pochodzenie polskiej szlachty od starożytnego plemienia Sarmatów. Występował w dwóch odmianach: dworskiej (czerpiącej z obcych wzorców) i ziemiańskiej (ceniącej polską tradycję). Z czasem sarmatyzm zaczął być kojarzony z przesadną dumą narodową, ksenofobią i nietolerancją religijną.
Filozofię baroku kształtowali trzej wielcy myśliciele. Kartezjusz (René Descartes) stworzył nowożytny racjonalizm, głosząc słynne "Myślę, więc jestem". Baruch Spinoza propagował panteizm, utożsamiając Boga z naturą. Z kolei Blaise Pascal twierdził, że uczucia i wiara dają większe poznanie niż zmysły, co odzwierciedla jego słynne powiedzenie: "Człowiek jest tylko trzciną najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą".
Barok posługiwał się bogatą symboliką. Zegar i klepsydra symbolizowały nieuchronny upływ czasu i zbliżającą się śmierć (Vanitas). Tulipany oznaczały piękno świata, ale i nietrwałość rzeczy materialnych. Labirynt przedstawiał życie jako trudną wędrówkę prowadzącą do zbawienia.
🕰️ Warto zapamiętać: Barok często nazywano "stuleciem zegarów" ze względu na obsesyjne zainteresowanie czasem i jego upływem. Ta fascynacja przejawiała się zarówno w literaturze, jak i sztukach plastycznych epoki.