Główne przesłanie i motywy
Mickiewicz przekazuje nam jasną wiadomość: życie bez cierpienia, miłości i dobra to przepis na męki po śmierci. Duchy cierpią z różnych powodów - dzieci za brak bólu, bogacz za okrucieństwo, Zosia za brak miłości.
Motyw dobra kontra zło przewija się przez całą część. Autor pokazuje, że karma naprawdę istnieje - kto czynił dobro, ma spokojniejszy los, a kto był "bucem", cierpi jak cholera. To proste, ale skuteczne!
Kluczowe jest cierpienie jako lekcja życiowa. Bez zaznania goryczy nie można dojść do zbawienia - brzmi surowo, ale tak działa świat przedstawiony w "Dziadach". Pamiętaj cytaty-wytrych: "Bo kto nie cierpiał, ten nie zbawion" i "Kto nie zaznał goryczy ni razu, ten nigdy nie zazna słodyczy w niebie".
Wskazówka na sprawdzian! Duchy reprezentują różne grzechy: próżność (Zosia), okrucieństwo (Zły Pan), nadmierną radość bez refleksji (dzieci).
Całość to w zasadzie "cmentarz-party z duchami", gdzie każdy gość ma swoją smutną historię. Guślarz działa jak master of ceremonies, a morał jest prosty: w życiu trzeba cierpieć, kochać i być dobrym człowiekiem.