Plan wydarzeń i kluczowi bohaterowie
Historia zaczyna się od dziwnego poranka, gdy Józio Kowalski budzi się z poczuciem niedojrzałości. Profesor Pimko cofa go w latach i zabiera do szkoły, gdzie chłopak doświadcza "upupiania" młodzieży. Szkoła dzieli się na dwa obozy: "chłopaki" pod wodzą Miętusa i "chłopięta" pod przywództwem Syfona.
Po szkolnych perypetiach Józio trafia na stancję do nowoczesnych Młodziaków, gdzie fascynuje się ich córką Zutą. Knuje przeciwko niej intrygi, przeszukuje jej pokój i podgląda rodzinę. Ostatecznie doprowadza do skandalu, gdy dwóch adoratorów pojawia się w jej sypialni.
Kolejnym etapem podróży Józia jest dwór Hurleckich w Bolimowie, gdzie wraz z Miętusem szukają "prawdziwego parobka". Miętus zaprzyjaźnia się z lokajczykiem Walkiem, co prowadzi do buntu służby. Powieść kończy ucieczka Józia z dworu i "porwanie" Zosi - wszystko po to, by uwolnić się od obsesji na punkcie Zuty.
Warto zapamiętać! Trzy główne przestrzenie w powieści (szkoła, dom Młodziaków i dwór Hurleckich) symbolizują różne środowiska społeczne i związane z nimi formy zniewolenia człowieka.
Józio Kowalski to niedojrzały trzydziestolatek walczący z narzucanymi mu formami: pupą, gębą i łydką. Miętus to buntownik marzący o brataniu się z parobkiem, a Syfon reprezentuje grzeczność i podporządkowanie. Profesor Pimko specjalizuje się w "upupianiu" uczniów, a Bladaczka zmusza do zachwytów nad klasykami literatury.
Młodziakowie udają nowoczesnych rodziców, ale szybko porzucają tę maskę w obliczu zagrożenia. Ich córka Zuta jest świadoma swojej atrakcyjności i manipuluje adoratorami. Na dworze Hurleckich panuje ścisła hierarchia społeczna, którą burzy Miętus próbujący zaprzyjaźnić się z parobkiem Walkiem.