Alternatywny zapis:

nie przeminie. Pozostanie, przekazywana przez baśniowego narratora występującego w noweli. Gdy minęły lata i ludzie pielęgnujący pamięć o powstańcach wymarli, już tylko las i wiatr pozostały jako świadkowie tamtych wydarzeń. Przyroda pełni w utworze funkcję strażniczki pamięci - wysłuchawszy historii Marysia i Jagmina wiatr wzniósł się nad polanę i krzyknął "gloria victis". BOHATEROWIE: Maryś - Młody chłopiec o dziewczęcej aparycji, który dostrzega piękno przyrody i pragnie nauczać. Ginie podczas walk pozostawiając samotną siostrę. Maryś był prawdziwą patriotą, chłopcem oddanym zarówno ojczyźnie jak i swoim bliźnim. Jagmin - Przyjaciel Marysia, który wspólnie z nim bierze udział w walkach. Chłopiec rosły, silny. Z Anielą łączy go uczucie. Aniela - Siostra Marysia, która pamięta o zmarłych. Pojawia się na ich mogile i rozpacza po stracie, która sprawiła, że stała się ona osobą niezwykle samotną. Romuald Traugutt - Wódz, przywódca powstania, który potrafi dobrze dowodzić swą armią i motywować swych ludzi do wysiłku, walki. Przedstawiony jako człowiek wielkiego serca, który na pierwszym miejscu stawia ojczyznę, dla której porzuca rodzinę. Świetny dowódca, mający bardzo dobry kontakt z podwładnymi i odważny żołnierz, który jako pierwszy rzuca się na pomoc rannym. Orzeszkowa w swoisty sposób mitologizuje Traugutta, określając go jako człowieka „świętego” i porównując kolejno do Chrystusa, Mojżesza i Leonidasa. Przyroda-las i poszczególne drzewa oraz wiatr. To oni wymieniają uwagi oraz informacje odnośnie wydarzeń, które niegdyś miały miejsce w tych regionach. TEMATYKA: W noweli Gloria victis pisarka wraca do problematyki powstania Styczniowego. Przypomina bohaterstwo i tragedię jego uczestników, głosząc apoteozę czynu patriotycznego i jego historycznej wartości. Język dokumentu łączy z liryzmem, poetycznością i heroicznym patosem. Kanwą utworu stała się klęska powstańców walczących w lasach Horeckich na Polesiu. Akcja właściwa rozpoczyna się w maju 1863 r. Powstańcy przybywają na leśną polanę, która staje się ich domem i bazą wypadową. Koniec akcji właściwej przypada niedługo później, kiedy oddział powstańców zostaje otoczony i rozbity. Niewielki oddział powstańczy musiał stawić czoła przeważającym siłom przeciwnika. Bohaterskim oddziałem dowodzi Romuald Traugutt, który w czasie, gdy rozgrywa się akcja utworu, jeszcze nie stał na czele całego powstania. Szczególnym tragizmem napiętnowany został, a oparty na faktach, epizod dobijania rannych powstańców. Bezlitośni żołnierze rosyjscy wymordowali bezbronnych, nierzadko konających już Polaków.