Geneza i struktura "Kazań sejmowych"
Kazania sejmowe Piotra Skargi to fundamentalne dzieło polskiej literatury politycznej, które powstało w 1597 roku. Początkowo ukazało się jedynie we fragmentach, jako dodatek do innych utworów, a pełną popularność zyskało dopiero w XIX wieku, głównie za sprawą obrazu Jana Matejki.
Highlight: Obraz Jana Matejki utrwalił literacką legendę Skargi, przedstawiając go jako natchnionego kaznodzieję przemawiającego do króla i elit rządzących Rzeczypospolitą.
Kompozycja "Kazań sejmowych" obejmuje osiem kazań, z których każde porusza istotne kwestie dotyczące stanu państwa polskiego. Pierwsze kazanie skierowane jest do posłów i senatorów, wzywając ich do mądrego i odpowiedzialnego debatowania o Rzeczypospolitej. Skarga omawia w nim mądrość boską i ziemską.
Example: W drugim kazaniu autor wyjaśnia, na czym polega miłość do ojczyzny i wymienia sześć chorób trawiących Polskę, w tym nieżyczliwość wobec własnego kraju i niezgodę wewnętrzną.
Problematyka "Kazań sejmowych" koncentruje się wokół radykalnego programu politycznego. Skarga ostro krytykuje egoizm magnatów oraz przywileje szlacheckie, zwracając uwagę na nierówne traktowanie szlachty i nieszlachty w przypadku zabójstwa. Jednocześnie autor broni chłopów, choć opowiada się za utrzymaniem tradycyjnego podziału społecznego.
Quote: "Najlepszym rozwiązaniem tych problemów miałoby być, według Skargi, wzmocnienie władzy królewskiej oraz zwiększenie roli Kościoła w życiu społecznym i politycznym."
Środki retoryczne w "Kazaniach sejmowych" łączą elementy retoryki antycznej z cytatami i przykładami biblijnymi. Skarga umiejętnie odwołuje się zarówno do rozumu, jak i serca czytelników, wykorzystując bogactwo środków stylistycznych.
Vocabulary: Alegoria - figura retoryczna polegająca na przedstawieniu pojęć abstrakcyjnych za pomocą obrazów konkretnych.
Autor buduje sugestywne alegorie, które na stałe weszły do polskiej kultury. Przykładem jest wizja ojczyzny jako żywego organizmu dotkniętego chorobami lub jako tonącego okrętu, którego załoga nie potrafi uratować.
Definition: Motyw okrętu w niebezpieczeństwie, zaczerpnięty z twórczości Horacego i Cycerona, symbolizuje zagrożone państwo.
"Kazania sejmowe" Piotra Skargi pozostają nie tylko cennym źródłem wiedzy o problemach Rzeczypospolitej końca XVI wieku, ale także mistrzowskim przykładem polskiej prozy retorycznej, pełnej obrazowych porównań i środków perswazji.
