Literatura wojny i okupacji
Literatura wojny i okupacji obejmuje utwory powstałe w latach 1939-1945, choć często publikowane dopiero po wojnie. Świadectwem tych trudnych doświadczeń stały się reportaże (jak "Zdążyć przed Panem Bogiem"), proza biograficzna ("Inny świat") oraz opowiadania (twórczość Borowskiego).
Dominującymi motywami były okupacja (terror, konspiracja, podziemne struktury), Holocaust (zagłada Żydów) oraz doświadczenia obozowe przedstawiane w literaturze lagrowej. Charakterystyczne cechy to katastrofizm (wizja zagłady), biografizm (dzieła jako dokument przeżyć autora) oraz poezja tyrtejska - motywująca do walki i budząca patriotyzm, tworzona przez poetów-żołnierzy jak Baczyński.
Szczególne miejsce zajmuje pokolenie Kolumbów - młodzi twórcy urodzeni około 1920 roku, którym wojna odebrała marzenia. Przeżywali oni dramatyczny konflikt moralny: pisać w ukryciu czy walczyć, ryzykując życie. Do tego pokolenia należeli m.in. Baczyński, Borowski i Grudziński.
Warto zapamiętać: Jednym z najważniejszych pojęć literatury obozowej jest "człowiek zlagrowany" - osoba, która w warunkach obozowych utraciła człowieczeństwo, skupiając się wyłącznie na przetrwaniu i przyjmując "moralność obozową".
Literatura tego okresu często wykorzystuje symbolikę oniryczną (rzeczywistość wojenna jako koszmar senny) oraz behawioryzm (ukazanie zachowań bez wnikania w psychologię). Wojna jest przedstawiana jako apokalipsa spełniona - rzeczywisty koniec znanego świata, a nie tylko jego zapowiedź.