Plan wydarzeń - część druga
Plany Judyma dotyczące osuszenia stawów w Cisach zostają odrzucone przez komisję, co stanowi dla niego pierwsze poważne rozczarowanie. W tym czasie jego brat Wiktor wyjeżdża za granicę, a między Tomaszem a Joasią rodzi się uczucie, które prowadzi do wyznania miłości.
Kiedy w Cisach dochodzi do zatrucia wody, Judym opuszcza uzdrowisko i rozpoczyna pracę jako lekarz w kopalni. Tam spotyka inżyniera Korzeckiego, z którym się zaprzyjaźnia. Tragicznym wydarzeniem jest samobójstwo Korzeckiego, które głęboko wstrząsa Tomaszem.
Joasia odwiedza Judyma, snując marzenia o wspólnej przyszłości. Jednak Tomasz, stojąc przed wyborem między miłością a powinnością społeczną, podejmuje bolesną decyzję o zerwaniu zaręczyn i rozstaniu z ukochaną.
Symbolem wewnętrznego rozdarcia bohatera staje się rozdarta sosna, przy której dochodzi do ostatecznego rozstania z Joasią.
❗ Kluczowy dylemat Judyma polega na niemożności pogodzenia szczęścia osobistego z misją służenia najuboższym – to centralne zagadnienie moralne powieści.