Sztuka oświecenia

Sztuka oświecenia charakteryzowała się różnorodnością stylów i kierunków. Główne nurty artystyczne tego okresu to:

1. Klasycyzm - nawiązujący do kultury antycznej, cechujący się prostotą, harmonią i symetrią w architekturze oraz realizmem i problematyką społeczną w literaturze.
2. Rokoko - styl charakteryzujący się asymetrią, bogatą ornamentyką i elementami roślinnymi w architekturze oraz lekkością i tematyką erotyczną w literaturze.
3. Sentymentalizm - kierunek pojawiający się pod koniec oświecenia, skupiający się na uczuciowości i nastrojowości.

Example: W architekturze klasycystycznej często wykorzystywano elementy takie jak kolumny i kopuły, dążąc do funkcjonalności i zapewnienia dużej ilości światła.

Literatura oświecenia była ściśle związana z ideami epoki. Klasycyzm w oświeceniu przejawiał się dbałością o formę, jasność języka i zaangażowaniem w sprawy społeczne.

Vocabulary: Sentymentalizm w oświeceniu to nurt literacki skupiający się na uczuciowości, nastrojowości i analizie wewnętrznego życia człowieka.

Cechy sentymentalizmu w literaturze obejmowały:

• Zgłębianie wewnętrznego życia człowieka
• Analizę uczuć
• Pochwałę czułości i prostoty
• Zachwyt nad pięknem przyrody
• Inspirację liryką ludową

Example: Sentymentalizm w literaturze przykłady można znaleźć w sielankach, gdzie często przedstawiano proste życie na łonie natury.

Dokonania w epoce oświecenia

Epoka oświecenia przyniosła liczne osiągnięcia zarówno w Polsce, jak i w Europie. Oświecenie w Polsce zaznaczyło się istotnymi zmianami w dziedzinie edukacji, kultury i sztuki.

Najważniejsze dokonania polskie obejmowały:

1. Założenie Collegium Novum i Szkoły Rycerskiej
2. Utworzenie Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych
3. Organizację obiadów czwartkowych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
4. Rozwój publicystyki, w tym czasopism "Monitor" i "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne"
5. Utworzenie Teatru Narodowego

W dziedzinie sztuki:

• Dominik Merlini zaprojektował Pałac Łazienkowski
• Marcello Bacciarelli ozdobił wnętrza Zamku Królewskiego i Pałacu w Łazienkach
• Bernardo Bellotto $Canaletto$ stworzył cykl widoków Warszawy

Highlight: Komisja Edukacji Narodowej była pierwszym ministerstwem oświaty w Europie, co stanowiło przełomowe osiągnięcie w dziedzinie edukacji.

W Europie do najważniejszych dokonań należały:

1. Powstanie Wielkiej Encyklopedii Francuskiej
2. Liczne odkrycia i wynalazki, np. mikroskop
3. Ukształtowanie się nowego, naukowego sposobu myślenia
4. Rozwój muzealnictwa
5. Postęp w muzyce - rozwój sonat i symfonii, reforma opery
6. Narodziny krytyki sztuki

Example: Wielka Encyklopedia Francuska była monumentalnym dziełem, które miało na celu zebranie całej ówczesnej wiedzy i przedstawienie jej w duchu oświeceniowym.

Ważne wydarzenia i filozofia oświecenia

Epoka oświecenia obfitowała w przełomowe wydarzenia, które kształtowały historię Polski i Europy. Do najważniejszych należały:

1. I rozbiór Rzeczpospolitej w 1772 roku
2. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja w 1791 roku - pierwszej w Europie ustawy zasadniczej
3. II rozbiór Rzeczpospolitej w 1792 roku
4. Powstanie kościuszkowskie
5. III rozbiór Rzeczpospolitej w 1795 roku, oznaczający upadek państwowości polskiej na 123 lata
6. Rewolucja Francuska $1789-1799$

Quote: "Ustawa zasadnicza była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli."

Główne idee oświecenia w filozofii obejmowały:

1. Racjonalizm
2. Empiryzm
3. Teodyceę
4. Koncepcję umowy społecznej
5. Filozofię eksperymentalną

Wybitni filozofowie epoki i ich idee oświecenia w Polsce i Europie:

• Jean-Jacques Rousseau - krytykował cywilizację, propagował sentymentalizm i powrót do natury
• Voltaire - głosił, że rozum jest miarą prawdy, negował cuda i świat nadprzyrodzony, był deistą
• Denis Diderot - popierał absolutyzm oświecony jako model państwa

Highlight: Główne hasła oświecenia to racjonalizm, empiryzm i wiara w postęp, które kształtowały myśl filozoficzną i naukową epoki.

3 cechy oświecenia, które wyróżniały tę epokę, to:

1. Wiara w potęgę rozumu i nauki
2. Dążenie do reform społecznych i politycznych
3. Rozwój krytycznego myślenia i sceptycyzmu wobec tradycyjnych autorytetów

Filozofia oświecenia miała ogromny wpływ na kształtowanie się nowoczesnego społeczeństwa i państwa, kładąc podwaliny pod wiele współczesnych idei i instytucji.

Filozofia i Krytyka Społeczna

W bajce "Filozof" Krasicki przedstawia krytykę powierzchownego racjonalizmu i ateizmu.

Example: Postać filozofa, który w chorobie porzuca swój ateizm, ilustruje krytykę skrajności w poglądach.

Definition: Główne hasła oświecenia obejmowały racjonalizm i krytykę zabobonów.

Satyra "Do Króla"

Utwór przedstawia krytyczną analizę zarzutów stawianych Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu.

Highlight: Pięć głównych zarzutów dotyczyło:

• Pochodzenia króla
• Braku królewskiego rodu
• Młodego wieku
• Relacji z carycą
• Sposobu sprawowania władzy

Patriotyzm w Literaturze Oświecenia

"Hymn do miłości ojczyzny" reprezentuje cechy klasycyzmu w literaturze.

Definition: Hymn to odmiana pieśni o charakterze podniosłym, patetycznym.

Highlight: Idee oświecenia w Polsce łączyły się silnie z patriotyzmem i troską o dobro ojczyzny.

Sentymentalizm w Literaturze

"Laura i Filon" stanowi przykład sentymentalizmu w oświeceniu.

Example: Cechy sentymentalizmu w literaturze widoczne są w emocjonalnym dialogu kochanków i sielankowej scenerii.

Vocabulary: Sielanka - gatunek literacki przedstawiający idealizowane życie wiejskie.

Nazwa i ramy czasowe oświecenia

Oświecenie w Polsce i Europie było okresem, który przyniósł znaczące zmiany w sposobie myślenia i postrzegania świata. Nazwa epoki oświecenie wywodzi się z wiary w moc oświaty i nauki, gdzie rozum miał być owym "światłem" poszerzającym ludzkie horyzonty.

Ramy czasowe oświecenia w Europie obejmowały okres od lat 80. XVII wieku do rewolucji francuskiej $1789-1799$. Natomiast ramy czasowe oświecenia w Polsce przypadały na lata 40. XVIII wieku i trwały do lat 20. XIX wieku.

Highlight: Oświecenie nazywano także "wiekiem rozumu" lub "wiekiem filozofów", co podkreśla kluczową rolę racjonalnego myślenia w tym okresie.

Główne idee oświecenia obejmowały kilka kluczowych pojęć:

1. Ateizm - negacja istnienia Boga
2. Utylitaryzm - przekonanie, że literatura powinna służyć społeczeństwu
3. Racjonalizm - postrzeganie rozumu jako głównego źródła wiedzy
4. Deizm - wiara w Boga jako stwórcę, który nie ingeruje w świat
5. Sensualizm - poznawanie świata poprzez zmysły
6. Empiryzm - oparcie wiedzy na doświadczeniu i eksperymentach

Definition: Co to jest oświecenie krótko: Epoka w kulturze europejskiej, w której dominowała wiara w potęgę ludzkiego rozumu i nauki jako narzędzi do zrozumienia i poprawy świata.