Historia zamku i rodowej zemsty
Mieszkańcy Soplicowa zbierają się o wschodzie słońca na polowanie na zająca. Wśród nich pojawia się hrabia Horeszko - romantyk i krewny Kądzielczy (ze strony matki), który początkowo chce oddać zamek Soplicowi, ale zmienia zdanie pod wpływem opowieści starego klucznika.
Gerwazy Rębajło, wierny sługa Horeszków, opowiada dramatyczną historię zamku. Stolnik Horeszko miał piękną córkę Ewę, w której zakochał się Jacek Soplica (ojciec Tadeusza). Jacek często bywał w zamku, czuł się tam niemal jak domownik. Miał zamiar oświadczyć się Ewie, ale podano mu czarną polewkę - znak odrzucenia. Później, podczas najazdu Moskali na zamek, rozgoryczony Jacek zabił stolnika strzałem.
💡 Czarna polewka to nie tylko danie, ale również symbol kulturowy - podanie jej kawalerowi oznaczało odmowę jego oświadczyn.
Gerwazy prezentuje swoją słynną szablę zwaną "scyzorykiem" i zapowiada zemstę na wszystkich Soplicach. Ta opowieść silnie oddziałuje na hrabiego, który postanawia walczyć o zamek. Romantyczna natura hrabiego podpowiada mu nawet, że historia byłaby jeszcze ciekawsza, gdyby Soplica miał córkę, której nie mógłby poślubić ze względu na rodzinną waśń.
Podczas śniadania przed polowaniem, na którym podano mięsiwa i piwo zabielane mlekiem, pojawia się również hrabia. Telimena opowiada o swojej przygodzie z Petersburga, kiedy jej narzeczony zagryzł jej pieska, co pokazuje różnice kulturowe i obyczajowe między bohaterami.