Konflikt rodowy i tajemnice przeszłości
Hrabia, daleki krewny Horeszków, spotyka w ruinach zamku starego klucznika Gerwazego. Ten wierny sługa opowiada mu dramatyczną historię swojego dawnego pana - Stolnika Horeszki. Dowiadujemy się, że bogaty i wpływowy Stolnik nie zgodził się na ślub swojej córki Ewy z Jackiem Soplicą.
W wyniku tej odmowy doszło do tragicznego wydarzenia. Jacek Soplica w przypływie gniewu zabił Stolnika podczas oblężenia zamku przez wojska rosyjskie w czasie konfederacji targowickiej. Za ten czyn Rosjanie nagrodzili go zamkiem, ale szlachta uznała go za zdrajcę Ojczyzny.
Ciekawostka: Właśnie ta historia jest źródłem wieloletniego konfliktu między rodami, który będzie napędzał akcję całego utworu.
Gerwazy, wciąż wierny pamięci swojego pana, poprzysiągł zemstę Soplicom i teraz nakłania Hrabiego do rozprawienia się z tą rodziną. Tymczasem w dworku po polowaniu odbywa się śniadanie, podczas którego Rejent z Asesorem kontynuują swój spór o charty. Hrabia zostaje oczarowany widokiem Zosi, która w jego romantycznej wyobraźni przemienia się w tajemniczą nimfę.