Alternatywny zapis:

Oleńkę za Michała Wołodyjowskiego, ale ona odrzuca tę propozycję. Kmicic porywa pannę z Wodoktów. Wołodyjowski atakuje Lubicz. Kmicic grozi wysadzeniem dworu. Zgadza się, aby konflikt został rozstrzygnięty w trakcie pojedynku. Wołodyjowski ciężko rani Kmicica. Wołodyjowski zmienia zdanie o Kmicicu (uważał go za zdrajcę). Wołodyjowski dostaje pismo od Janusza Radziwiłła – ma przeprowadzić zaciąg do książęcego wojska. Podobne upoważnienie czeka na Kmicica, o ile Wołodyjowski uzna, że to dobry pomysł. Wołodyjowski odwiedza rannego Kmicica. Daje mu szansę na odzyskanie honoru i zapewnia, że Oleńka go kocha. • W Wielkopolsce zbiera się pospolite ruszenie przeciw Szwedom. Wojewoda poznański Krzysztof Opaliński i zdrajca Hieronim Radziejowski zawierają porozumienie ze Szwedami. Wielkopolska przechodzi w ręce Karola Gustawa. • Do majątku Skrzetuskich na Podlasiu, w którym jest też Zagłoba, dociera wieść o utracie Wielkopolski. Przejęci zdradą mężczyźni ruszają na spotkanie z Wołodyjowskim. • Skrzetuski, Zagłoba i Wołodyjowski jadą do Janusza Radziwiłła. Radziwiłł zapowiada wyprawę wojenną. Do Kiejdan przybywa też Kmicic. • Kmicic, wdzięczny księciu za sprowadzenie Oleńki, przysięga na krzyż dożywotnią wierność Radziwiłłom. W czasie uczty Radziwiłł ogłasza, że poddał Litwę Karolowi Gustawowi. Wszyscy są wstrząśnięci. Wielu dowódców wśród nich Wołodyjowski, Skrzetuski i Zagłoba – wypowiada mu posłuszeństwo. Kmicic, związany przysięgą, nie może dołączyć do buntowników. Oleńka nazywa go zdrajcą. • Radziwiłł wmawia Kmicicowi, że sojusz ze Szwecją jest tymczasowy i ma ocalić kraj. Chce zjednoczenia pod panowaniem króla pochodzącego z rodu Radziwiłłów. Kmicic wierzy w jego dobre intencje. Książę więzi buntowników, m.in. Wołodyjowskiego, Skrzetuskiego i Zagłobę. Dochodzi do starcia ich oddziałów z żołnierzami wiernymi Radziwiłłowi. Zwyciężają Kmicic i jego podkomendni. ● • Radziwiłł chce śmierci buntowników, ale na prośbę Kmicica obiecuje darować im życie. Wysyła aresztantów do szwedzkiej niewoli. • Po drodze Zagłoba rozmawia z dowódcą konwoju Rochem Kowalskim i wmawia mu, że są krewnymi. Upija go, przebiera się w jego strój, zabiera mu konia oraz listy Radziwiłła do Szwedów i sprowadza pomoc. Jeńcy zostają uwolnieni. Z listów dowiadują się, że Radziwiłł polecił Szwedom ich rozstrzelać. Zmierzają do hetmana Sapiehy. • Na Litwie panuje chaos – wojska Moskwy i Szwecji najeżdżają kraj, trwa wojna między zwolennikami i przeciwnikami Radziwiłłów. Wołodyjowski i jego towarzysze chcą przedostać się na Podlasie do konfederacji szlachty zbuntowanej przeciwko Radziwiłłowi. • Kmicic, który z listu od księcia dowiedział się o ucieczce pułkowników (z czego się skrycie ucieszył), rusza do Billewicz po Oleńkę i jej opiekuna. Oboje się opierają. Wołodyjowski zatrzymuje Kmicica i każe go rozstrzelać jako zdrajcę ojczyzny. Egzekucję wstrzymuje Zagłoba – ze znalezionego przy Kmicicu listu wynika, że dzięki wstawiennictwu Andrzeja oficerowie nie zostali od razu zabici. Kmicic dowiaduje się o prawdziwych zamiarach Radziwiłła. Postanawia jednak do niego wrócić. • Oleńka i jej opiekun zostają zabrani przez oddział księcia Radziwiłła do Kiejdan. • Radziwiłł wydaje ucztę. Kmicic i Oleńka siedzą obok siebie. Oleńka nie może znieść zachowania szlachty i opuszcza komnatę. • Na prośbę Kmicica, dla którego przebywanie pod jednym dachem z Oleńką jest męką, Radziwiłł wysyła go z listami do Bogusława na Podlasie, a następnie do króla szwedzkiego. • Przed wyjazdem Kmicic żegna się z Oleńką i prosi ją o wybaczenie. Oleńka błaga go, żeby porzucił Radziwiłła. On nadal wierzy księciu. Rozstanie uświadamia im, że wciąż się kochają. • W drodze na Podole Kmicic spotyka Bogusława Radziwiłła, któremu przekazuje listy. Bogusław ujawnia Andrzejowi ich treść. Kmicic jest wstrząśnięty. Uświadamia sobie, że służy zdrajcom ojczyzny. Pod pretekstem wypróbowania konia uprowadza księcia. • Oddział Kmicica eskortuje porwanego Bogusława, aby oddać go w ręce króla. W czasie postoju książę wyrywa Kmicicowi broń i strzela mu w twarz. Ucieka, przekonany, że Kmicic nie żyje. Streszczenie Tom 2 • Soroka wiezie rannego Kmicica do chaty na bagnach zamieszkanej przez Kiemliczów. Kmicic uświadamia sobie, że jest wrogiem zarówno Radziwiłłów, jak i konfederatów. Gubi listy z planami Radziwiłła. • Kmicic listownie wypowiada Radziwiłłowi służbę i grozi, że ujawni jego listy, jeżeli Oleńce stanie się krzywda. Ostrzega też Wołodyjowskiego (podpisuje się jako Babinicz). • Kmicic, jego drużyna i Kiemlicze wędrują przez Prusy. Chcą dotrzeć na Śląsk do Jana Kazimierza. • Kmicic spotyka w karczmie Rzędziana – dawnego sługę Skrzetuskiego. Józwa Butrym rozpoznaje Kmicica. Dochodzi do walki. Po wygranej Kmicic wysyła przez Rzędziana wiadomość do Wołodyjowskiego o nadciągających wojskach Radziwiłła. Bogusław w Kiejdanach mówi o zdradzie Kmicica. Janusz zemściłby się na Oleńce, ale boi się ujawnienia kompromitujących go listów. Bogusław proponuje, że uwiedzie dziewczynę. Bogusław oczernia Kmicica przed Oleńką – kłamie o jego zamachu na króla. Oleńka nie wierzy, ale nie ma pewności. Janusz Radziwiłł wyrusza z Kiejdan na wojska Sapiehy, a Bogusław, Oleńka i jej opiekun jadą do Taurogów. Kmicic-Babinicz dociera do klasztoru na Jasnej Górze. Ostrzega przeora – księdza Kordeckiego - przed napaścią Szwedów, ale nie budzi jego zaufania. Spowiada się księdzu i każe Soroce biczować się do krwi. ● ● • W Częstochowie trwają przygotowania do obrony. Kiemlicze proszą Kmicica o zwolnienie ze służby. Szwedzcy posłowie żądają poddania Jasnej Góry. Obrońcy odmawiają i odpierają pierwsze ataki. Szwedzi ostrzeliwują klasztor. Kule nie czynią większych szkód. Oblegający uważają, że to cud. Kmicic i grupa ochotników zdobywają jeden ze szwedzkich szańców. ● • Szwedzi wysyłają do klasztoru kolejnych posłów, m.in. pułkownika Kuklinowskiego. Bezskutecznie namawia on Kmicica do zdrady. Przybywają ciężkie działa burzące. Kmicic-Babinicz przedstawia projekt wysadzenia w powietrze największej armaty. Andrzej podkrada się w nocy do obozu Szwedów. Niszczy działo. Wybuch go ogłusza. Kuklinowski przypieka jeńca ogniem. Babinicza ratują Kiemlicze. Kmicic mści się na Kuklinowskim tą samą torturą, ale go nie zabija. • Rozsadzenie największego działa, ucieczka Kmicica i śmierć Kuklinowskiego, którego znaleziono związanego i zamarzniętego, podkopują morale szwedzkich żołnierzy. Szwedzi rezygnują z oblężenia. • Babinicz, Kiemlicze i Soroka docierają na Śląsk. Babinicz idzie na mszę z udziałem Jana Kazimierza. Podczas audiencji opowiada o obronie ● ● Częstochowy, wysadzeniu kolubryny, uwięzieniu i ucieczce. Pokazuje przypieczony bok. Król powtarza przekazaną przez Bogusława wiadomość o zamachowcu, którym ma być Kmicic. Ten zaprzecza i traci przytomność. • Król wraca ze Śląska. Za radą Babinicza wysyła przodem oddział. Ma on ściągnąć na siebie ewentualny atak. Sam król wyrusza z niedużą obstawą, w której jest Kmicic. • Orszak króla natrafia w wąwozie pod Nowym Targiem na szwedzkich żołnierzy. W starciu ginie stary Kiemlicz. Jana Kazimierza ratują górale. Ciężko ranny Babinicz wyznaje królowi, kim jest. • Kmicic opowiada królowi swoją historię. Zaprzecza informacji, że chciał go porwać. Jan Kazimierz obiecuje, że wstawi się za nim u Oleńki. • Król wzywa Polaków do walki. Z Częstochowy dociera list od księdza Kordeckiego, który potwierdza zasługi Kmicica dla obrony klasztoru. • Wojska Sapiehy oblegają Tykocin, w którym broni się Janusz Radziwiłł. Książę, opuszczony przez większość zwolenników i nękany wyrzutami sumienia, umiera. Twierdza pada. • Jan Kazimierz kieruje działaniami konfederacji ze Lwowa. Wołodyjowski oddaje się pod rozkazy króla. Monarcha opowiada o zasługach Kmicica i dementuje kłamstwa Bogusława. • Kmicic spotyka się z kompanami Wołodyjowskiego i zostaje ich towarzyszem. Kmicic dowodzi Tatarami przysłanymi przez chana. Wysyła do Taurogów Sorokę, aby miał on pieczę nad Oleńką. ● ● ● Kmicic dociera do Zamościa. Przyjmuje go starosta Jan Zamoyski. Andrzej poznaje wdowę po Jeremim Wiśniowieckim i ich syna (przyszłego króla). Dwórką księżnej jest urodziwa Anusia Borzobohata-Krasieńska. Kmicic i Tatarzy mają odprowadzić Anusię do Sapiehy w rzeczywistości to podstęp, bo zakochany Zamoyski chce porwać dziewczynę, co mu się nie udaje. • Do obozu Sapiehy docierają wieści o zwycięstwach Bogusława, który zajął Tykocin i pokonał oddział konfederatów oraz rozbił konwój eskortujący Anusię. Wojsko Sapiehy rusza na spotkanie nieprzyjaciela. Kmicic jedzie przodem. Po kilku dniach część Tatarów wraca z jeńcami i listem od Kmicica informującym o słabnących siłach Radziwiłła. Wojska Sapiehy i Radziwiłła przygotowują się do bitwy. Posłaniec od Bogusława przywozi wiadomość o schwytaniu Soroki. Kmicic, który wrócił do obozu, proponuje, żeby Sapieha zatrzymał posłańca jako zakładnika i poprosił Radziwiłła o list zapewniający okazicielowi nietykalność. Jedzie z Kiemliczami do obozu Bogusława. Kiedy Bogusław odkrywa, kto przybył jako poseł, zamierza na oczach Kmicica zabić Sorokę. Ma to zrobić polski regiment, ale żołnierze porzucają służbę u zdrajcy i razem z Soroką oraz Kmicicem uciekają do obozu Sapiehy. Wojska Sapiehy wygrywają bitwę. Kmicic i Bogusław stają do pojedynku. Kmicic zostaje ranny. Sapieha rusza na odsiecz królowi. Kmicic, choć sercem rwie się do Taurogów na pomoc Oleńce, uznaje, że interes ojczyzny jest ważniejszy i dołącza do wyprawy przeciw Karolowi Gustawowi. ● Sapieha przyjmuje Babinicza. Poznaje jego prawdziwą tożsamość. Stara się wpłynąć na opinię szlachty. Streszczenie tom 3 • Stefan Czarniecki odnosi coraz więcej zwycięstw nad Szwedami. • Szwedzi oblegają Zamość. Głód zmusza ich do odwrotu. • Polska chorągiew atakuje Szwedów, wśród których jest Karol Gustaw. Roch Kowalski ściga króla, ale ten mu ucieka. Wołodyjowski dowiaduje się od Kmicica o porwaniu Anusi Borzobohatej-Krasieńskiej przez Bogusława i chce zemsty. Pijany Roch przekrada się do obozu Szwedów i trafia do niewoli. Zagłoba, Kmicic i Wołodyjowski jako posłowie udają się do Szwedów, by uwolnić Kowalskiego. Karol Gustaw wypuszcza jeńca, choć ten zapowiada, że będzie go ścigał. • W czasie uczty u Sapiehy Szwedzi atakują, aby odwrócić uwagę od wozów z zaopatrzeniem. Kmicic pokonuje tylną straż. Dowiaduje się od jednego z jeńców, Szkota Ketlinga, którego zna z Kiejdan, że Oleńka jest w Taurogach i opiera się Bogusławowi. • Wojska Sapiehy, zjednoczone z armią króla Jana Kazimierza, oblegają Warszawę. • Ketling opowiada, że Bogusław usiłował zdobyć serce Oleńki. Kazał porwać jej opiekuna, aby została sama. Życzliwy Ketling dał jej nabitą broń okazała się niepotrzebna, bo Bogusława powaliła choroba. Wojska polskie przypuszczają szturm na Warszawę. Szwedzi kapitulują. Akcja cofa się i przenosi do Taurogów. Bogusław pożąda Oleńki, ale nie ośmiela się użyć wobec niej siły. Wie, że spowodowałoby to skandal. Chce, aby dziewczyna mu uległa. Panna dowiaduje się od Ketlinga, że książę kłamie, przedstawiając się jako stronnik Jana Kazimierza. Oleńka pyta też o Kmicica – niestety, informacje potwierdzają plotki. • Miecznik Billewicz i Oleńka chcą uciec z Taurogów. Bogusław udaremnia ich plan. Za radą pozbawionego skrupułów Sakowicza Radziwiłł udaje, że chce ślubu z Billewiczówną (ma go udzielić fałszywy duchowny). Bogusław prosi miecznika o rękę Oleńki. Billewicz jest zdumiony i zachwycony. Łatwo daje się przekonać, że ze względu na sytuację polityczną ślub musi odbyć się w tajemnicy. Oleńka odmawia. Rozwścieczony książę wdziera się do jej komnaty, ale doznaje ataku i traci przytomność. ● Bogusław czuje się lepiej, ale jest zmuszony wyruszyć z wojskiem na Podlasie. • Ketling jest zakochany w Oleńce. Kiedy jednak dziewczyna prosi go, aby porzucił Radziwiłła, odmawia. Wyjaśnia, że musi jej pilnować. Do Taurogów przybywa Anusia Borzobohata-Krasieńska. Przywozi wieści o odparciu Szwedów spod Jasnej Góry i zwycięstwach Czarnieckiego. Z zachwytem opowiada o Babiniczu, który ją uratował. Dziewczyna rozkochuje w sobie większość oficerów. • Bogusław przejeżdża przez Taurogi w drodze do Prus. Zostawia w majątku Sakowicza, który zakochuje się w Anusi. • Do Taurogów docierają wieści o zdobyciu przez Jana Kazimierza Warszawy, a także o jadącym do Taurogów Babiniczu. Anusia chce się z nim spotkać. Namawia jednego z zakochanych w niej oficerów, by zorganizował ucieczkę jej i Oleńki. • Kmicic prowadzi wojnę podjazdową z wojskami Bogusława. Spotyka się z Wołodyjowskim i Zagłobą, którzy wraz z chorągwią laudańską zmierzają pod Warszawę. • Oddział Tatarów pod wodzą Kmicica przemieszcza się do Prus i zaczyna je pustoszyć. Polacy przegrywają trzydniową bitwę pod Warszawą. Kmicic dowiaduje się od Wołodyjowskiego o śmierci Rocha Kowalskiego z rąk Bogusława. • Pod Prostkami zostaje stoczona decydująca bitwa. Kmicic pojedynkuje się z Bogusławem. Pozostawia go przy życiu ze względu na bezpieczeństwo Oleńki. Pozwala go zwolnić w zamian za pismo zapewniające bezpieczeństwo i wolność Billewiczównie. • Oleńka i Anusia po ucieczce z Taurogów docierają wraz z miecznikiem do Lubicza. Jego widok budzi w Oleńce bolesne wspomnienia. Anusia wysyła listy do Babinicza z prośbą o ratunek. • Jeden z listów wpada w ręce Sakowicza, którego ucieczka Anusi wprawiła we wściekłość. Sakowicz rusza wraz ze swym oddziałem ku Wołmontowiczom, w których schronili się miecznik i panny. W trakcie bitwy, do której dołącza szwedzka piechota, Kmicic ratuje zaścianek. Nie wie, kogo ocalił. Odjeżdża na wojnę. • Kmicic dowiaduje się, że wśród uratowanych przez niego ludzi była Oleńka i że zmazał swe winy wobec szlachty laudańskiej. Chce jechać do Wołmontowicz, aby spotkać się z ukochaną, ale dostaje rozkaz przedostania się wraz z oddziałem na południe. Po wewnętrznych zmaganiach obrońca ojczyzny wygrywa w nim z zakochanym mężczyzną. • Oleńka, Anusia i miecznik mieszkają w Wodoktach. Billewiczówna zamierza wstąpić do klasztoru. Pewnego dnia spotyka oddział wiozący ciężko rannego Kmicica. Codziennie dowiaduje się o jego stan, który w końcu się poprawia. Oleńka sądzi, że Kmicic nie odkupił swoich dawnych grzechów, zwłaszcza planu zamachu. Nie zmienia zdania w sprawie wstąpienia do klasztoru. Osłabiony Kmicic jedzie z Soroką na mszę do Upity. W kościele spotyka Oleńkę, a także przybyłą właśnie chorągiew laudańską z Wołodyjowskim i Zagłobą. Ksiądz odczytuje list Jana Kazimierza, w którym władca rehabilituje Kmicica, dementuje kłamstwa Radziwiłła i wylicza zasługi Babinicza dla ojczyzny. Wzruszona Oleńka mówi, że nie jest warta takiego bohatera, całuje go w rękę i wraca do domu. Tam opowiada wszystko Anusi. Szlachta laudańska i Kmicic przyjeżdżają do Wodoktów, w których zostaje wydana uczta na cześć zaręczyn dwóch par: Kmicica i Billewiczówny oraz Wołodyjowskiego i Anusi. • Po wyprawie wojennej we wschodniej Rzeczypospolitej Kmicic, mianowany starostą upickim, osiada w Wodoktach. Żyje tam z ukochaną żoną, otoczony powszechnym szacunkiem. ●