Filozofia Augusta Comte'a

August Comte, uznawany za twórcę socjologii, miał znaczący wpływ na kształtowanie się idei pozytywistycznych. Jego główne tezy to:

1. Społeczeństwa można i należy badać naukowo.
2. Społeczeństwa można kształtować za pomocą wiedzy, aby się rozwijały.

Comte wyróżnił trzy fazy rozwoju ludzkości:

1. Faza teologiczna - wyjaśnianie zjawisk przez religię.
2. Faza metafizyczna - poszukiwanie odpowiedzi na zagadki bytu.
3. Faza pozytywna - szukanie odpowiedzi w świecie poprzez doświadczenie.

Herbert Spencer z kolei wprowadził koncepcję organicyzmu, porównując społeczeństwo do żywego organizmu i twierdząc, że ewolucja zachodzi nie tylko w świecie natury, ale również w społeczeństwie.

Vocabulary: Organicyzm - teoria społeczna porównująca społeczeństwo do żywego organizmu, gdzie każda część pełni określoną funkcję dla dobra całości.

Filozofia Johna Stuarta Milla i Hipolita Taine'a

John Stuart Mill wprowadził dwie ważne koncepcje:

1. Utylitaryzm - filozofia głosząca, że etyczne jest wszystko to, co sprzyja powszechnemu dobru. Szczęście jest pochodną poczucia użyteczności.
2. Liberalizm - przekonanie, że wolność jednostki jest najwyższą wartością.

Hipolit Taine z kolei sformułował teorię determinizmu, według której losy człowieka są zależne od trzech elementów:

1. Rasy (temperamentu)
2. Środowiska urodzenia
3. Momentu dziejowego

W tym okresie rozwinęły się również takie nurty jak marksizm i materializm, które kładły nacisk na dobra materialne i postrzegały materię jako jedyny składnik rzeczywistości.

Definicja: Determinizm to pogląd filozoficzny, według którego wszystkie zjawiska są zdeterminowane przez wcześniejsze przyczyny i warunki.

Program polskiego pozytywizmu

Ramy czasowe pozytywizmu w Polsce to lata 1864-1890 (symbolicznie do 1894 roku, kiedy wychodzi druga seria poezji Kazimierza Tetmajera).

Główne hasła pozytywizmu w Polsce obejmowały:

1. Egalitaryzm społeczny - równość społeczna dla wszystkich, związana z podnoszeniem poziomu życia.
2. Praca organiczna - działanie na rzecz rozwoju gospodarczego i ekonomicznego kraju.
3. Praca u podstaw - pomoc ludziom z niższych warstw społecznych w adaptacji do nowych kapitalistycznych realiów.
4. Emancypacja kobiet - dążenie do usamodzielnienia kobiet i zapewnienia im dostępu do edukacji.
5. Asymilacja Żydów - próba integracji społeczności żydowskiej z resztą społeczeństwa.

Pozytywiści polscy zastąpili etos walki etosem pracy, nie chcąc doprowadzić do nowego powstania.

Cytat: "Teka Stańczyka" - pamflet polityczny z 1869 roku, w którym pozytywiści wystąpili przeciwko romantycznym postawom, zachowując jednocześnie szacunek dla powstańców.