Filozofia Augusta Comte'a

August Comte, uznawany za twórcę socjologii, miał znaczący wpływ na kształtowanie się idei pozytywistycznych. Jego główne tezy to:

1. Społeczeństwa można i należy badać naukowo.
2. Społeczeństwa można kształtować za pomocą wiedzy, aby się rozwijały.

Comte wyróżnił trzy fazy rozwoju ludzkości:

1. Faza teologiczna - wyjaśnianie zjawisk przez religię.
2. Faza metafizyczna - poszukiwanie odpowiedzi na zagadki bytu.
3. Faza pozytywna - szukanie odpowiedzi w świecie poprzez doświadczenie.

Herbert Spencer z kolei wprowadził koncepcję organicyzmu, porównując społeczeństwo do żywego organizmu i twierdząc, że ewolucja zachodzi nie tylko w świecie natury, ale również w społeczeństwie.

Vocabulary: Organicyzm - teoria społeczna porównująca społeczeństwo do żywego organizmu, gdzie każda część pełni określoną funkcję dla dobra całości.

Filozofia Johna Stuarta Milla i Hipolita Taine'a

John Stuart Mill wprowadził dwie ważne koncepcje:

1. Utylitaryzm - filozofia głosząca, że etyczne jest wszystko to, co sprzyja powszechnemu dobru. Szczęście jest pochodną poczucia użyteczności.
2. Liberalizm - przekonanie, że wolność jednostki jest najwyższą wartością.

Hipolit Taine z kolei sformułował teorię determinizmu, według której losy człowieka są zależne od trzech elementów:

1. Rasy $temperamentu$
2. Środowiska urodzenia
3. Momentu dziejowego

W tym okresie rozwinęły się również takie nurty jak marksizm i materializm, które kładły nacisk na dobra materialne i postrzegały materię jako jedyny składnik rzeczywistości.

Definicja: Determinizm to pogląd filozoficzny, według którego wszystkie zjawiska są zdeterminowane przez wcześniejsze przyczyny i warunki.

Pozytywne i negatywne aspekty epoki pozytywizmu

Epoka pozytywizmu przyniosła zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany w społeczeństwie.

Pozytywne aspekty obejmowały:

1. Większą mobilność społeczną
2. Emancypację kobiet
3. Wzrost znaczenia mieszczaństwa i inteligencji
4. Rozwój tolerancji i demokracji
5. Nowe filozofie życia, takie jak liberalizm i utylitaryzm
6. Edukację różnych warstw społecznych
7. Rozwój życia towarzyskiego i prasy
8. Postęp w dziedzinie higieny i urbanizacji

Negatywne aspekty to:

1. Emigracje zarobkowe
2. Niewygodne stroje kobiece
3. Niekontrolowane uprzemysłowienie miast
4. Przeludnienie i konflikty społeczne
5. Degradacja środowiska
6. Migracje
7. Represje popowstaniowe
8. Brak odpowiednich norm prawnych

Highlight: Pozytywizm przyniósł zarówno postęp społeczny i naukowy, jak i nowe wyzwania związane z szybką industrializacją i urbanizacją.

Funkcje literatury w pozytywizmie

Pozytywne aspekty epoki doprowadziły do rozwoju społeczeństwa i wzrostu optymizmu poznawczego. Represje popowstaniowe przyczyniły się do powstania nowej grupy intelektualistów.

Rozwój prasy miał ogromny wpływ na literaturę - wielkie dzieła $powieści$ były drukowane w odcinkach, co przyczyniło się do rozwoju nowych gatunków, takich jak nowela.

Literatura w pozytywizmie pełniła przede wszystkim funkcje:

1. Dydaktyczną
2. Moralizatorską

Pisarz miał być badaczem, który wiernie odzwierciedla realia społeczne. Pozytywiści preferowali epikę, ponieważ chcieli pouczać o użyteczności haseł pozytywistycznych.

Przykład: Powieść "Lalka" Bolesława Prusa, drukowana początkowo w odcinkach w prasie, jest doskonałym przykładem literatury pozytywistycznej, która łączy funkcję dydaktyczną z wiernym obrazem społeczeństwa.

Program polskiego pozytywizmu

Ramy czasowe pozytywizmu w Polsce to lata 1864-1890 $symbolicznie do 1894 roku, kiedy wychodzi druga seria poezji Kazimierza Tetmajera$.

Główne hasła pozytywizmu w Polsce obejmowały:

1. Egalitaryzm społeczny - równość społeczna dla wszystkich, związana z podnoszeniem poziomu życia.
2. Praca organiczna - działanie na rzecz rozwoju gospodarczego i ekonomicznego kraju.
3. Praca u podstaw - pomoc ludziom z niższych warstw społecznych w adaptacji do nowych kapitalistycznych realiów.
4. Emancypacja kobiet - dążenie do usamodzielnienia kobiet i zapewnienia im dostępu do edukacji.
5. Asymilacja Żydów - próba integracji społeczności żydowskiej z resztą społeczeństwa.

Pozytywiści polscy zastąpili etos walki etosem pracy, nie chcąc doprowadzić do nowego powstania.

Cytat: "Teka Stańczyka" - pamflet polityczny z 1869 roku, w którym pozytywiści wystąpili przeciwko romantycznym postawom, zachowując jednocześnie szacunek dla powstańców.

Główne założenia pozytywizmu w Polsce

Program polskich pozytywistów obejmował następujące postulaty:

1. Praca organiczna - działanie na rzecz rozwoju gospodarczego i ekonomicznego kraju. Nazwa pochodzi od analogii do organizmu. Propagowano pomnażanie majątku i edukację wszystkich warstw społecznych.
2. Praca u podstaw - pomoc ludziom z niższych warstw społecznych w adaptacji do nowych kapitalistycznych realiów. Postulowano krzewienie oświaty i likwidację analfabetyzmu.
3. Emancypacja kobiet - dążenie do usamodzielnienia kobiet poprzez zapewnienie im dostępu do edukacji i pracy zawodowej.
4. Asymilacja Żydów - próba integracji społeczności żydowskiej z resztą społeczeństwa, przy jednoczesnym zachowaniu ich odrębności wyznaniowej.
5. Scjentyzm - kult nauki opartej na doświadczeniu i rozumie. Dążono do walki z mitami i przesądami.
6. Zastąpienie etosu walki etosem pracy - odejście od romantycznych ideałów powstańczych na rzecz pragmatycznego dbania o rozwój kraju.

Highlight: Główne założenia pozytywizmu w Polsce koncentrowały się na rozwoju społecznym i gospodarczym kraju poprzez pracę, edukację i postęp naukowy, odchodząc od romantycznych ideałów walki zbrojnej.

Piękna epoka pary i elektryczności

Pozytywizm to nazwa epoki, która w Polsce zastąpiła romantyzm. Na Zachodzie okres ten nazywany jest realizmem lub naturalizmem. Nazwa "pozytywizm" pochodzi od łacińskiego słowa "positivus", oznaczającego oparty na faktach i doświadczalnie sprawdzalny.

Epoka ta charakteryzowała się rewolucją przemysłową, która miała znaczący wpływ na europejski realizm. Główne sposoby poznania w tym okresie opierały się na doświadczeniu i rozumie.

Definicja: Pozytywizm to epoka w literaturze i kulturze polskiej, która kładła nacisk na empiryczne poznanie świata, rozwój nauki i postęp społeczny.

Highlight: Kluczowymi postaciami dla zrozumienia pozytywizmu są: August Comte, Herbert Spencer, John Stuart Mill i Hipolit Taine.