Cechy epoki renesansu

Cechy renesansu obejmują kilka kluczowych koncepcji i ruchów:

1. Humanizm - prąd umysłowy stawiający człowieka w centrum zainteresowania.

2. Antropocentryzm - pogląd, że człowiek jest najważniejszym odniesieniem w świecie.

3. Reformacja - ruch religijny dążący do odnowy Kościoła.

4. Mecenat - opieka możnych nad artystami, zapoczątkowana przez rodzinę Medyceuszy.

5. Poeta doctus - ideał wszechstronnie wykształconego poety-erudyty.

Vocabulary: Antropocentryzm - pogląd filozoficzny stawiający człowieka w centrum wszechświata, przeciwieństwo teocentryzmu.

Example: Rodzina Medyceuszy wspierała takich artystów jak Filip Brunolleschi, Donatello, Botticelli czy Michał Anioł.

Highlight: Reformacja, zapoczątkowana przez Marcina Lutra w 1517 roku, doprowadziła do powstania kościołów niezależnych od papiestwa.

Cechy sztuki renesansowej

Architektura renesansu cechy obejmują:

• Duże okna i półokrągłe łuki
• Złocone lub miedziane kopuły
• Ozdobne krużganki i attyki
• Podcienia i szerokie budowle
• Kolumny nawiązujące do starożytności

Cechy renesansu w architekturze to przede wszystkim harmonia, proporcjonalność i nawiązywanie do antycznych wzorów.

W malarstwie renesansowym:

• Eksponowano piękno ludzkiego ciała
• Czerpano inspirację z antyku
• Wykorzystywano motywy biblijne i mitologiczne
• Wprowadzono sceny z życia codziennego
• Pojawiły się postacie osób świeckich (autoportrety)

Highlight: Sztuka renesansowa zerwała z ascetycznymi kształtami ciała charakterystycznymi dla średniowiecza.

Example: Architektura renesansu przykłady to budowle z charakterystycznymi elementami jak kopuły, krużganki czy kolumny w greckim stylu.

Vocabulary: Laicyzacja sztuki - proces, w którym tematyka świecka zyskuje przewagę nad religijną.

Słynni twórcy renesansu

Przedstawiciele renesansu w sztuce to:

1. Leonardo da Vinci - twórca "Mony Lisy", "Damy z łasiczką" i "Ostatniej wieczerzy"
2. Rafael Santi - autor "Madonny Sykstyńskiej" i "Szkoły ateńskiej"
3. Tycjan - malarz "Świętej Marii Magdaleny" i "Jana Chrzciciela"
4. Michał Anioł - rzeźbiarz "Piety", "Dawida" i twórca fresków
5. Sandro Botticelli - autor "Narodzin Wenus"
6. Antonio Correggio - malarz Madonn
7. Pieter Bruegel - twórca "Upadku Ikara" i "Ślepców"

Highlight: Architekci renesansu i malarze tego okresu tworzyli dzieła, które do dziś są uznawane za arcydzieła sztuki światowej.

Example: "Mona Lisa" Leonarda da Vinci jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych obrazów na świecie i doskonałym przykładem sztuki renesansowej.

Quote: "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce" - słowa rzymskiego poety Terencjusza, które stały się mottem humanizmu renesansowego.

Gatunki literackie renesansu

Literatura renesansu przykłady gatunków obejmują:

1. Pieśń - dłuższy utwór liryczny o stroficznej budowie, wyrażający myśli i uczucia autora.

2. Sonet - wiersz o ścisłej budowie, składający się z 14 wersów.

3. Tren - krótki utwór liryczny wyrażający żal po stracie bliskiej osoby.

4. Kazanie - gatunek, który w renesansie wyszedł poza mury kościoła i stał się narzędziem publicystyki.

5. Fraszka - krótki utwór wierszowany, często o żartobliwej treści.

6. Nowela - utwór prozatorski o jednowątkowej akcji zmierzającej do punktu kulminacyjnego.

Vocabulary: Fraszka - z włoskiego "frasca", oznacza "gałązkę" lub "drobiazg".

Example: Jan Kochanowski jest uznawany za mistrza fraszki w literaturze polskiej.

Highlight: Cechy renesansu w literaturze to m.in. nawiązywanie do wzorców antycznych, humanizm i antropocentryzm.

Definition: Sonet to forma poetycka składająca się z 14 wersów, zazwyczaj podzielonych na dwa czterowiersze i dwa trójwiersze (w wersji włoskiej) lub trzy czterowiersze i dwuwiersz (w wersji francuskiej).

Pieśń patriotyczna Jana Kochanowskiego

Literatura renesansu w Polsce osiągnęła szczyt w twórczości Jana Kochanowskiego, czego przykładem jest Pieśń V.

Highlight: Pieśń V to utwór patriotyczny opisujący najazd tatarski na Podole po ucieczce Henryka Walezego.

Quote: Kochanowski krytykuje postawę Polaków, którzy poddali się bez walki najeźdźcom.

Filozofia życia w poezji renesansowej

Główne idee renesansu znajdują odzwierciedlenie w filozofii carpe diem.

Definition: Carpe diem - łacińska sentencja oznaczająca "chwytaj dzień", zachęcająca do życia chwilą obecną.

Highlight: Poeta podkreśla rolę Boga jako jedynego znającego przyszłość, zachęcając do cieszenia się teraźniejszością.

Treny Kochanowskiego

Cechy renesansu w Polsce najlepiej widoczne są w nowatorskim podejściu do gatunku trenu.

Highlight: Nowatorstwo trenów Kochanowskiego polega na poświęceniu ich dziecku, osobie prywatnej.

Example: Środki stylistyczne w trenach obejmują epitety, personifikacje i metafory.

Makbet - analiza postaci

Szekspirowska tragedia przedstawia złożone portrety psychologiczne głównych bohaterów.

Highlight: Makbet i Lady Makbet tworzą przeciwstawną parę charakterów.

Example: Makbet jest początkowo odważnym i honorowym żołnierzem, który ulega żądzy władzy.

Nazwa i ramy czasowe renesansu

Renesans, czyli odrodzenie, to epoka, która czerpała inspirację z idei i kanonów estetycznych antyku. Ramy czasowe renesansu różniły się w zależności od regionu:

• We Włoszech: od końca XIV do początku XVI wieku
• W Europie Północnej: od końca XV (1453 lub 1492) do końca XVI wieku

Highlight: Renesans oznacza odrodzenie klasycznej starożytności jako wzorca dla literatury, filozofii, kultury i sztuki.

Definition: Renesans to epoka w kulturze europejskiej, która nastąpiła po średniowieczu i charakteryzowała się odrodzeniem zainteresowania antykiem.

Example: Symboliczne daty początku renesansu w Europie Północnej to zdobycie Konstantynopola (1453), odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492) lub wynalezienie druku (1450).