Romantyzm - czas i charakter epoki
Romantyzm w Polsce trwał od 1822 roku (pierwszy tom poezji Mickiewicza) do upadku powstania styczniowego w 1864 roku. W Europie epoka rozpoczęła się wcześniej - od rewolucji francuskiej (1789) i zakończyła Wiosną Ludów (1848-1849).
U podstaw romantyzmu leżał irracjonalizm - przekonanie, że prawdziwe poznanie odbywa się poprzez uczucia i intuicję, a nie rozum. Romantycy cenili indywidualizm, wierzyli w wyjątkowość jednostki i jej prawo do buntu. Fascynowała ich ludowość jako źródło prawdziwej mądrości oraz historyzm - poszukiwanie ducha narodu w przeszłości.
Wśród ważnych nurtów filozoficznych epoki wyróżniamy mesjanizm (wiara w szczególną rolę narodu polskiego jako Chrystusa narodów) oraz heglizm z jego dialektyką tezy, antytezy i syntezy. W teatrze dominowały inspiracje szekspirowskie, często z tematyką historyczną i rozbudowaną inscenizacją.
💡 Warto zapamiętać! Romantyzm zrodził się z buntu przeciwko klasycyzmowi - zamiast rozumu i harmonii, romantycy cenili uczucia, wyobraźnię i tajemniczość. Ruch zaczął się w Niemczech jako "burza i napór" (Sturm und Drang).
Najwybitniejsi twórcy polscy to Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński i Cyprian Kamil Norwid. W Europie prym wiedli Johann Wolfgang Goethe, George Byron, Mary Shelley i Wiktor Hugo.
Literatura romantyczna miała charakterystyczne cechy: synkretyzm gatunkowy (mieszanie różnych form), nastrój grozy i tajemniczości, fascynację orientalizmem oraz naturą jako bytem uduchowionym. Pojawiły się nowe gatunki jak ballada (utwór synkretyczny z elementami fantastycznymi) oraz sonet o ściśle określonej budowie 14 wersów.
Romantyczni bohaterowie to najczęściej: poeta-wieszcz (duchowy przywódca narodu), nieszczęśliwy kochanek, buntownik, spiskowiec czy szaleniec - wszyscy wyróżniający się wyjątkowością i gotowością do poświęceń.